2012-03-24 Wielkanocne zwyczaje

„Śmigus dyngus”, „Kogutek” i „Gaik” -  to zwyczaje wielkanocne, które obchodzono w drugi dzień świąt. Oblewanie wodą w Lany Poniedziałek jest kultywowane do dzisiaj, rzadko kiedy widzimy w tym dniu Kogutka czy Gaika. Na czym te zwyczaje polegają pokazał Zespół Regionalny Kasianiecka z Kałuszyna.

Fot. Archiwum własne

Zespół Kasianiecka

Zwyczaj Dyngusu czyli Śmigusu ma mieć swój początek jeszcze od Jagiełły, który kazał chrzcić gromady Litwinów, polewając je wodą.

Po wsiach dziewczęta i chłopcy oblewali się wzajemnie wodą znienacka i ile się dało. W tym czasie chłopcy-podrostki chodzili z kogutkiem, dziewczynki zaś z gaikiem od domu do domu, dyngusując czyli śpiewając i winszując, zbierali podarki, złożone z jaj, sera, kukiełek, drobnych pieniędzy itd.

Fot. Archiwum własne

1. i 2. Dyngus w wykonaniu zespołu Kasianiecka

3. i 4. Podarki w podzięce za dyngusa: ciasto drożdżowe, jajka i pisanki

Kogutek był robiony w różny sposób. Niektórzy brali zwykłą dynię, stroili ją w pióra na kształt koguta z grzebykiem z sukna czerwonego. Przytwierdzali do deszczułki, do której były umocowane kółka.  Inni lepili kogutka z ciasta. Potem wtykali w nie pióra kogucie.

Fot. Archiwum własne

1. i 2. Kogutek

Gaik to pęk różnego rodzaju zielonych gałązek, przystrojony przywiązanymi kolorowymi wstążkami. Może to być też gałąź choiny, ustrojona różnokolorowymi wstążkami.

Fot. Archiwum własne

1. i 2. Gaik

Zabawom tym towarzyszyły pieśni.

Kogutek:

1. Przyszliśmy tu po dyngusie,
    Zaśpiewajmy o Jezusie,
    O Jezusie, o Chrystusie.

4. Trzej zydowie jak katowie
    Pana Jezusa umęcyli,
    Umęcyli, ukrzyżowali,
    Trzema goździkami na krzyz przybijali.

***

    W wieli czwartek – w wielki piątek
    Cierpiał Pan Bóg – za nas smutek.

***

1. Do tego domu
    Wstępujemy
    Zdrowia, scęścia,
    Winszujemy.

***

    Gospodyni wstaje
    Dyngusik nam daje.
    Gospodarz piniązki,
    Ze swej ganiuski.
    Klucykami brząko,
    Gorzeliny suko.

Gaik

1. Nasz gaik zielony,
    Pięknie ustrojony,
    Po wsi sobie chodzi,
    Tak – ci mu się godzi.

2. Nie wiecie, nie wiecie,
   Co nas gaik wazy,
   Na każdej gałązce
   Złoty latar lezy.

***

1. Gaiku zieluny,
    Pięknie ustrojony.
    A chtóz ci go strojił?

2. Nadobne dziewcyny.

   Nadobne, nadobne ,
   Bo nadobne były,
   Zieluny gaicek
   Pięknie ustroiły.

3. A na tym gaiku,
   Śpilecki, wstunzecki,
   Co go ustroiły.  

Dyngus i chodzenie po dyngusie  

Śpiewy i tańce w podzięce za dyngusa

Zobacz też:

Gaik http://wiano.eu/article/1624

Wielkanoc na Śląsku http://wiano.eu/article/1617

Zabawy wielkanocne http://wiano.eu/article/969