2012-06-17 Haft łowicki

Haft łowicki jest bogaty w motywy i kolory. Hafciarki (ale też hafciarze) potrafią świetnie dobierać kolory. Tworzą harmonijne zestawy nawet z barw kontrastujących. Jak powstaje haft łowicki podejrzeliśmy w skansenie w Maurzycach.

Fot. Archiwum własne

Haft łowicki na stroju ludowym

Hafciarki zręcznie posługują się maszyną do szycia. Kierują każdym ruchem igły. Dzięki użyciu maszyny do szycia haftują znacznie szybciej aniżeli hafciarki z innych regionów Polski posługujące się wyłącznie igłą w ręku.

Fot. Archiwum własne

1. Pokaz haftowania

2. Haft łowicki - róża łowicka

Niektórzy zarzucają hafciarkom łowickim, że nie jest to typowy haft ręczny. Jednak sami przekonaliśmy się, ile trzeba mieć wprawy, by sprawnie operować maszyną krawiecką.

Fot. Archiwum własne

Pokaz haftowania przy użyciu maszyny krawieckiej

Haftu łowickiego nie da się wykonać na nowoczesnej maszynie overlocku. Jest zbyt szybka. Igłę w maszynie starego typu można wprawiać w szybszy bądź wolniejszy ruch w zależności od potrzeb.

Hafciarka bardzo często zmienia kolor nitki, nie da się najpierw wyhaftować elementów wzoru np. zielonych, potem czerwonych, różowych itd. Kolorystyka haftu łowickiego jest tak bogata, że wiele czasu hafciarka traci się na wymianę potrzebnej w danej chwili nici.

Ale nie zawsze hafty łowickie były tak kolorowe. W najstarszych haftach łowickich występowały kolory: biały, czarny i czerwony. W latach 1865-1880 pojawił się żółty i niebieski, a ok. 1890 r. – różowy. Po 1900 r. hafciarki zaczęły wprowadzać kolor zielony.

Na początku lat XX stosowały już wszystkie kolory, a ok. 1925 r. zaczęły stosować cieniowanie haftu. Powoli zaczęły przeważać barwy ciepłe. Układy kolorystyczne haftów odbiegają często od barw naturalnych, np. obok róż o barwach czerwonych są róże niebieskie, fioletowe, złote, lila-róż.

Fot. Archiwum własne

Jak zmieniał się łowicki haft - wystawa dawnych strojów łowickich podczas uroczystości Bożego Ciała w Łowiczu

Z najwyższą starannością hafciarki łowickie zdobią strój regionalny: u kobiet - koszule, staniki, fartuchy, wełniaki, rękawki, pończochy, chustki, kaftany i bluzki, zaś u mężczyzn - krawaty, kołnierzyki, rękawki i kapelusze.

Fartuchy i pasiaki nie są haftowane bezpośrednio. Są obszywane ozdobionym paskiem zwanym aksamitką.

Pierwsze aksamitki były dosyć wąskie, miały ok. 3 cm szerokości. Zaczęto nimi obszywać dół wełniaka (pasiaka) i fartucha ok. 1920 r. (wcześniej była to tasiemka tzw. cergiel - koloru różowego, zielonego, czarnego).

Początkowo aksamitki pełniły rolę wyłącznie praktyczną. Chroniły dół spódnicy przed zniszczeniem przy schylaniu się w czasie pracy lub przy klękaniu w kościele.

Fot. Archiwum własne

Współczesne kolorowe aksamitki

Stopniowo powiększano szerokość aksamitki i zaczęto ją od ok. 1927 r. ozdabiać haftem koralikowym (naszywając koraliki), a następnie muliną (kolorową nitką). Pierwsze na taki pomysł wpadły dziewczęta w parafii Złaków Kościelny, pomysł podjęły Zduny i Łowicz, a potem już cały region. Funkcja aksamitki z praktycznej zmieniła się w estetyczną.

No i pojawił się problem - jak chronić przed zabrudzeniem taką piękną tasiemkę. Rozwiązanie było następujące: wełniaki zostały skrócone. Długość stroju została ustalona w ten sposób, aby dziewczyna przyklękając w kościele, nie dotykała aksamitką posadzki.

Haftem płaskim z muliny lub koralików hafciarki zaczęły też ozdabiać podkolanówki szyte z czarnego aksamitu, zapinane na boku i nie mające stóp. Haftowane kwiaty na podkolanówce umieszczane są tak , aby ich nie zakrywała cholewka buta.

Tym samym haftem zdobiono też kapelusze.

Fot. Archiwum własne

Kapelusze małych Księżaków (Łowiczaków)

Od 1935 r. hafciarki zaczęły też ozdabiać chustki na głowę. Modę na haftowane chustki wprowadziła Waleria Pietrzak ze wsi Jeziorko w parafii Kocierzew. Jako pierwsze także hafciarki z tej parafii zaczęły ozdabiać kaftany i bluzki, ale ich wzornictwo się nie przyjęło.

I znowu modę na hafty nabluzkach i kaftanach, szytych z czarnego, granatowego lub bordo aksamitu, podyktowały regionowi hafciarki ze Złakowa Kościelnego.

Renesans haftów łowickich nastąpił w latach 1970-1980 r. Obecnie zdobi się nimi nie tylko stroje ludowe, ale i nowoczesną odzież: bluzki, suknie wieczorowe, ślubne, chustki, będące elementem stroju wieczorowego lub wizytowego, także dodatki jak paski, bransoletki, czy torebki.