2014-02-16 Kaszubskie nuty

Kaszubskie nuty, burczybas i diabelskie skrzypce są nieodzownymi rekwizytami  kaszubskich zespołów folklorystycznych. Są to bowiem najbardziej rozpoznawalne elementy folkloru kaszubskiego. Przyjrzeliśmy się tym rekwizytom w Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach.

Kaszubskie nuty są planszą z rysunkami pięciolinii i nutek, burczybas i diabelskie skrzypce – instrumentami obrzędowymi.

Fot. Archiwum własne

Tablica kaszubskich nut

Plansza z rysunkami pięciolinii jest potrzebna do odśpiewania pieśni Kaszubskie nuty (Alfabetu kaszubskiego). Śpiewając, wskazuje się jednocześnie rysunki na pięciolinii.

Takich pięciolinii są trzy. Po dojściu do końca jednej pięciolinii, powraca się do jej początku, odśpiewując nuty w kolejności od końca do początku. 

 
Jeśli chcesz, zaśpiewaj razem z Kaszubami. Poniżej masz słowa piosenki w wersji kaszubskiej i polskiej.

Kaszubskie nuty

To je krótczi, to je dłëdżi, to kaszëbskô stolëca.
To są basë, to są skrzëpczi, to òznaczô Kaszëba.
Òznaczô Kaszëba, basë, skrzëpczi, krótczi, dłëdżi, to kaszëbskô stolëca.

To je ridel, to je tëcz, to są chojnë, widłë gnojné.

To je krzëwé, to je prosté, to je sledné [tylné] kòło wòzné.
Tylné kòło wòzné, to je krzëwé, to je prosté, chojnë, widłë gnojné, ridel, tëcz, òznaczô Kaszëba...

To są huczi, to są ptôczi, to są prësczé półtrojôczi [półtorôczi].
To je klëka, to je wół, to je całé a to pół.
Klëka, wół, całé, pół, hôk, ptôk, półtrojôk\l, chojnë, widłë gnojné...

To je małé, to je wiôldżé, to są janstruméńta wszôlczé.

1. To jest krótkie, to jest długie, to kaszubska stolica.
To są basy, to są skrzypce, to Kaszub.
To Kaszub, basy, skrzypce, krótkie, długie, to kaszubska stolica.

2. To jest rydel, to jest tyczka, to choinki, to widły do gnoju.
Choinki, widły do gnoju, redel, tyczka, to Kaszub,
basy, skrzypce, krótkie, długie, to kaszubska stolica.

3. To jest proste, to jest krzywe, to tylne koło wozu.
Tylne koło wozu, proste, krzywe.
Choinki, widły do gnoju, rydel, tyczka, to Kaszub,
basy, skrzypce, krótkie, długie, to kaszubska stolica.

4. Tą haczki, to są ptaki, to kaszubskie pótrojaki.
Haczki, ptak, półtrojak, tylne koło wozu, proste, krzywe.
choinki, widły do gnoju, rydel, tyczka, to Kaszub,
basy, skrzypce, krótkie, długie, to kaszubska stolica.

5. To jest uprząż, to jest wół, to jest cały, a to pół.
Uprząż, wół, cały, pół, haczki, ptak, półtrojak,
tylne koło wozu, proste, krzywe.
choinki, widły do gnoju, rydel, tyczka, oznacza Kaszuba.

Burczybas wydaje charakterystyczny  buczący dźwięk. Instrument ten to właściwie beczułka z klepek. Do spodu jej denka jest umocowany ogon z końskiego włosia.

Ów ogon obficie polewa się wodą. Druga osoba rytmicznie pociąga rękami za ogon, wydobywając niskie buczące dźwięki. Coraz częściej można spotkać burczybas z umocowany żelaznym łańcuchem zamiast końskiego ogona.

Fot. Archiwum własne

1. Burczybas z ogonem końskim

2. Burczybas z łańcuchem

Drugim, bardzo pięknym instrumentem są diabelskie skrzypki. Sięgają one do dwóch metrów wysokości. Skrzypki mają od jednej do trzech strun z drutu, pudło rezonansowe i liczne brzękadła.

Fot. Archiwum własne

 1. Para diabelskich skrzypek  

 2. Pudło diabelskich skrzypek we wzory kaszubskie  

 3. Górna część diabelskich skrzypek

 4. Kaszubska kapela

U góry instrument jest przyozdobiony wstążkami i maską diabła. Na tych skrzypkach nie da się wyciągać takich nutek jak na tradycyjnych skrzypcach. Wydobywa się z nich rozmaite inne dźwięki. Stuka się też skrzypkami o podłogę.

Przyjrzyj się instrumentom

Zobacz też:

Tańce kaszubskie http://wiano.eu/article/2350

Tańce kaszubskie http://wiano.eu/article/1682

Muzyka góralska http://wiano.eu/article/1943

Na lirze w Koźlikach http://wiano.eu/article/2091

Łowicka kapela http://wiano.eu/article/1691

Suka biłgorajska http://wiano.eu/article/1361

Gra na ligawce http://wiano.eu/article/1359