2016-01-16 Hafty pauckie

Z cyklu ENCYKLOPEDIA HAFTU. Hafty pałuckie. Zdobiły stroje noszone na terenach położonych na styku Wielkopolski, Kujaw i Pomorza. Granice tego regionu w dużym stopniu wyznaczają rzeki Noteć i Wełna (prawy dopływ Warty), a za jego centrum uważana jest Kcynia.

Obszar ten leży na terenach nizinnych, które kiedyś były pokryte bagnistymi łąkami i torfowiskami i to właśnie od nich badacze wywodzą ich nazwę. Hafty zdobiły elementy stroju kobiecego: halki (podspódniki), kryzę zakładaną na koszulę, ale przede wszystkim czepek i zapaskę.

Fot. Archiwum Elżbiety Piskorz-Branekovej

1. Haft na czepku

2. Haft na kryzie

3. Haft na halce tzw. piekielnicy

4. Haft na halce płóciennej

Motywy haftu
Na denkach i wiązaniach czepków pałuckich wyszywano motywy roślinne w formie bukiecików i kwiatowych gałązek, starając się by nie miały one formy statycznej.

Motywy, zdobiące główkę, były rozkładane na planie koła (jeden motyw lub kilka stosownie zakomponowanych).

Natomiast na wiązaniach, których brzegi zawsze wykańczano ząbkami (o krawędziach najczęściej z drobnych, obdzierganych dziurek) umieszczano jedną, dwie lub trzy identyczne kompozycje haftowane i usytuowane jedna nad drugą.

Motywy florystyczne zdobiły także i inne elementy odzieży, szczególnie na kryzach i płóciennych halkach wzbogacone o różnorodne kompozycje utworzone z obdzierganych dziurek.

Sposób haftowania
Do haftów najczęściej stosowano takie ściegi jak: przed igłą, atłasek płaski i wypukły, dziergany, sznureczek, węzełki (supełki). Używano wyłącznie nici bawełnianych, prawie zawsze białych z wyjątkiem halki piekielnicy, którą zdobiło czarne wyszycie.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Ściegi:

1. przed igłą

2. atłasek płaski

3. atłasek wypukły

4. dziergany

5. sznureczek

6. węzełki

Jakie części stroju ozdabiano
Jedynie na czerwonych, szytych z grubej flaneli lub baji halkach (podspódnikach) zwanych piekielnicami wyszycie wykonywano czarną nitką.

Na pozostałych elementach odzieży haft był zawsze biały. Rozmieszczano go na prawie całej powierzchni tiulowego denka czepka i jego ozdobnych wiązaniach (bandach), zdobiły on brzegi płóciennych lub tiulowych kryz, dolne partie płóciennych halek oraz jeden lub trzy boki zapasek z płócien, najczęściej w drobne paski.

Wyszywaniem czepków oraz zapasek zajmowały się wiejskie specjalistki, haftowanie i szycie czepków, a potem ich konserwacja stanowiły dla nich często podstawowe źródło dochodu.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania

1. Haft z czepka

2. Haft z wiązań (bandaży)

3. Zapaska pauki