2016-01-16 Haft snutkowy

Z cyklu ENCYKLOPEDIA HAFTU. Haft snutkowy (snutki). Jeszcze w połowie XIX wieku był znany i popularny na terenie całej Wielkopolski i na Kujawach. W pierwszych latach XX wieku, zastąpił go znacznie łatwiejszy i tańszy w wykonaniu haft płaski wyszywany na tiulu.

Drugi okres mody na używanie i wykonywanie snutek, trwający zresztą do dziś, przypada na lata 20. XX w. Jego odrodzenie zawdzięczamy Helenie Moszczyńskiej właścicielce majątku w Golinie, dzięki niej wiejskie dziewczęta zaczęły się od nowa uczyć tej sztuki hafciarskiej.

Stopniowo wyszycie to odrodziło się i upowszechniło także w innych częściach Wielkopolski. Tyle tylko, że obecnie nazywa się ten rodzaj haftu snutkami golińskimi.

Geneza powstania haftu snutkowego nie jest do końca jasna, najczęściej wywodzi się go od tzw. koronki renesansowej, zwanej też islandzką, która pozornie przypomina snutki.

Tyle tylko, że koronka powstawała poprzez połączenie nitkami (pajączkami) gotowych, kupowanych elementów (różnorakie listki, kwiatki i inne motywy), natomiast snutki tworzono na płótnie, a swą ażurowość uzyskiwały po wycięciu zbędnych partii tkaniny.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft na denku czepka (kopki) i na kryzie

2. Haft na denku czepka (kopki)

3. Haft na kryzie

Motywy haftu
W snutkach używa się przeważnie motywów kwiatowych i roślinnych, mających własne ludowe nazwy np. margaretki, kwiatuszki, stokrotki, słoneczniki, listko z pęczkiem oraz geometrycznych (różnorakie kółka, dziurki), ale także motywów o charakterze abstrakcyjnym np. muchy tłuste, pszczoły, pawie oczka i inne.

Hafty snutkowe wykonuje się białą, bawełnianą nitką na białym, bawełnianym płótnie fabrycznym.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1.Haft na serwetce

2.Haft na serwetkach

Sposób haftowania
Kolejność działań przy powstawaniu haftu snutkowego jest następująca. Na płótnie szkicuje się wzór haftu, potem ściegiem za igłą obwodzi się kontury motywów.

Ma to dwojakie znaczenie, po pierwsze zaznacza się w ten sposób trwale brzegi elementów tworzących hafciarską kompozycję, a po drugie dzięki tej operacji haft staje się bardziej wypukły.

Kolejna czynność to obrobienie ściegiem dzierganym krawędzi motywów, następną nasnucie pomiędzy nimi nitek (pajączków), a ostatnią wycięcie zbędnego materiału.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Ściegi:

1. za igłą

2. dziergany

pole

Jakie części stroju ozdabiano
Haftami snutkowymi zdobiono czepki (kopki), zapaski, kryzy oraz koszule. Na czepkach wyszycia pokrywały prawie całą powierzchnię ich denka. Jeśli kopka miała wiązania (bandaże), to często także na nich robiono niewielkie wyszycia.

Na zapaskach haft rozmieszczano przeważnie wzdłuż ich dolnej krawędzi, rzadziej wzdłuż trzech boków. Natomiast na kryzach wyszycia były rozmieszczane wzdłuż całego ich obwodu, a na koszulach głównie na wykładanych kołnierzykach i niekiedy na mankietach.

Haft snutkowy, szczególnie od lat 30. XX wieku zdobił też bardzo często różnoraką bieliznę stołową, najczęściej różnej wielkości i kształtu serwetki.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania

1. Haft z denka czepka (kopki)

2. Haft z zapaski