2016-02-22 Karty świąteczne

W Polsce bożonarodzeniowe pocztówki były znane od końca XIX w. Tworzenie kart świątecznych stało się prawdziwą sztuką. Firmy wydające pocztówki zabiegały o niezwykły, atrakcyjny wygląd produkowanych kart. 

Muzeum Mazowieckie w Płocku zaprezentowało 253 karty pocztowe ze swoich zbiorów.

Projektujący karty malarze i graficy przywołali ciepło domowego ogniska, więzi rodzinne i tradycje wiejskie, szopki, kolędowanie czy zwyczaje.

Odkrywali na nowo wartości i symbole, odnoszące się do historii chrześcijaństwa, obrzędów ludowych i tradycji.

Muzeum posegregowało karty według tematyki, która przewijała się na tych pocztówkach. Zamieściło też informacje o Bożym Narodzeniu, a także słowa kolęd i wiersze o tematyce świątecznej. Szczególną uwagę zwróciliśmy na Wiersz Staroświecki, autorstwa ks. Twardowskiego, a także o opłatku Cypriana Kamila Norwida.

1. Zapowiedź narodzin Mesjasza

2. Narodziny Jezusa – Święta Rodzina

Wiersz staroświecki

Pomódlmy się w Noc Betlejemską,
W Noc Szczęśliwego Rozwiązania,
By wszystko nam się rozplątało,
Węzły, konflikty, powikłania.

Ks. Jan Twardowski

3. Pasterze oddający pokłon

4. Adoracja Dzieciątka

5. Trzej Królowie

6. Pokłon Trzech Króli

7. Ucieczka do Egiptu

8. Zwyczaje bożonarodzeniowe – choinka

9. Przy wigilijnym stole

10. Zwyczaje wigilijne – opłatek

W Polsce zwyczaj dzielenia się opłatkiem podczas wieczerzy wigilijnej, przyjął się między XVII a XVIII wiekiem wyłącznie wśród szlachty wyznania rzymskokatolickiego, a dopiero w XIX wieku upowszechnił się w pozostałych stanach.

11. Opłatek

 

Jest w moim kraju zwyczaj, że w dzień wigilijny,
Przy wzejściu pierwszej gwiazdy wieczornej na niebie,
Ludzie gniazda wspólnego łamią chleb biblijny
Najtkliwsze przekazując uczucia w tym chlebie.

C. K. Norwid 

12. Powitanie Nowego Roku

13. Bożonarodzeniowa radość

14. Święty Mikołaj

15. Zwyczaje bożonarodzeniowe – prezenty

 

Zwyczaj dawania prezentów na Boże Narodzenie pojawił się na Zachodzie w XVI-XVII wieku. Do Polski dotarł na przełomie XVIIIi XIX stulecia.

Początkowo praktykowany w rodzinach najbogatszych, mieszczańskich i szlacheckich. Na wsiach zwyczaj był rzadkością i miał charakter symboliczny.

Dopiero druga połowa XX wieku przyniosła modę na okazałe prezenty.

Współcześnie Święty Mikołaj przynosi prezenty dwukrotnie: pierwszy raz w nocy z 5 na 6 grudnia, natomiast w czasie Bożego Narodzenia zjawia się powtórnie w Polsce centralnej i wschodniej jako Święty Mikołaj, na Kaszubach, Kociewiu, Kujawach i w Wielkopolsce – gwiazdor.

W innych regionach Polski świątecznymi darczyńcami jest aniołek – w Małopolsce, św. Józef – na Śląsku i w południowej Wielkopolsce, Dzieciątko Jezus – na Górnym Śląsku.

16. Pasterka

17. Zwyczaje bożonarodzeniowe – kolędnicy

18. Szopki

Historia szopek bożonarodzeniowych sięga średniowiecza. W 1223 roku Franciszek z Asyżu jako pierwszy stworzył aranżację świąteczną odzwierciedlającą miejsce i atmosferę narodzenia Chrystusa.

Na leśnej polanie ustawił żłóbek, by z innymi mnichami adorować Dzieciątko. Dzięki zakonnikom szopka rozpowszechniła się w kościołach na terenie całej Europy.

Z czasem zaczęto poruszać figurami na wzór teatrów marionetkowych. Ponieważ nabrały zbyt rozrywkowego charakteru, od XVIII wieku wprowadzono zakaz wystawiania ruchomych szopek w kościołach.

Szopki kolędnicze to modele stajenek i kościołów, wykonane z drewna lub z tektury, z umieszczonymi wewnątrz figurami Świętej Rodziny i innymi postaciami.

Kolędnicy - chodzący z szopkami - śpiewają kolędy, składają życzenia i pokazują przedstawienia kukiełkowe o narodzinach Jezusa.

W Polsce tradycja ta trwa od XIV wieku. Zarówno figury Świętej Rodziny i innych biblijnych postaci ustawione w kościołach, jak również przedstawienie bożonarodzeniowe o narodzeniu Jezusa odegrane przez aktorów, nosi nazwę „jasełek” (jasło – staropolskie określenie żłóbka).

19. Bożonarodzeniowy nastrój

20. Powitanie Nowego Roku

Kurator wystawy:  Hanna Wiśniewska

Zobacz też:

Kartki świąteczne - bożonarodzeniowe

Kartki świąteczne

Kartki wielkanocne

Zielone Świątki

Wielkanocne kartki

Strój kurpiowski na kartkach

Zapomniane stroje

Muzea i skanseny\Płock\muzeum mazowieckie