2021-12-02 Czas na olej

Adwent był tradycyjnie na wsi czasem wstrzemięźliwości pokarmowej, a podstawową okrasą strawy w wiejskiej diecie były oleje. Za najlepszy uważano olej zaraz po wytłoczeniu, dlatego najwięcej pracy olejarze mieli przed okresami postu lub w jego trakcie.

Fot. Adam Zakrzewski - Archiwum Muzeum Etnograficzne w Toruniu

Olej uzyskuje się z roślin oleistych. Należą do nich rzepak, gorczyca biała, rzepik, słonecznik, lnianka siewna, mak, dynia, soja. Za najlepszy uważano jednak len.

Olej dla własnych potrzeb wyrabiano w olejarniach, znajdujących się w gospodarstwach chłopskich. Istniały też lepiej wyposażone olejarnie usługowe. Pracowali w nich olejarze, którzy byli rolnikami, a wytłaczaniem oleju zajmowali się sezonowo.

Olej można też wytłoczyć samemu. Siemie lniane najpierw trzeba naparzyć, potem zmiażdżyć w moździerzach lub zetrzeć na mąkę w stępie (wysokie naczynie drewniane wydrążone w kawałku drewna, rodzaj dużego moździerza).

Potem siemię praży się w rondlach lub na patelniach. Następnie miazgę tę owija się lnianą chustą, wkłada do prasy i ściska mocno aż ze znajdujących się w chuście nasion zacznie wydobywać się olej.

Olej lniany przechowywano w specjalnych glinianych naczyniach w kształcie flaszki lub bańki.

Olej spożywano w stanie surowym, najlepiej świeży z solą, chlebem oraz cebulą. Był także używany jako omasta ziemniaków (całych lub tłuczonych) oraz omasta barszczu.

Na kolację jedzono np. kromki chleba maczane w oleju lnianym przysmażonym z cebulą, czasem dodatkiem do tego była kiszona kapusta wyjęta z beczki, także polana olejem.

Olej z przysmażoną na nim cebulą dodawano do większości potraw. Rano w Wigilię Bożego Narodzenia jedzono chleb z cebulą smażoną na oleju lub chleb z solą i olejem.

Na tzw. postnik przygotowywano kapustę z grochem, groch utarty z olejem, poza tym kasze gryczaną, jaglaną na sypko z olejem. Podczas wieczerzy wigilijnej obok obowiązkowego barszczu z grzybami, pierogów z kapustą, grzybami, ziemniakami, kaszy jedzono też groch z kapustą, grubo krajane kluski, ziemniaki – wszystko maszczone olejem.

Zobacz też:

» dodaj komentarz «