2011-01-05 Stroje kolędnicze

Sale wystawowe Muzeum w Rybniku wypełniły korowody Mikołajów z Łąki, Szlachciców oraz Dziadów ze Zwardonia. To niezwykle bogaty zbiór unikatowych strojów grup kolędniczych chodzących po wsiach, różnego rodzaju rekwizyty, m.in. maski zapustne, a także archiwalne i współczesne fotografie kolędujących przebierańców.

Wystawa "Hej kolęda, kolęda... Od Mikołaja do Trzech Króli" potrwa do 10 lutego.

Fot. Archiwum muzeum

Polska obrzędowość z okresu adwentu i Bożego Narodzenia w całej kraju była niezwykle bogata. Grupy kolędnicze pojawiały się już 6 grudnia (Mikołaje), ale ich największa aktywność była widoczna w drugim dniu Bożego Narodzenia (Szlachcice, Herody, Betlejkorze, Pastuszkowie) w Sylwestra i Nowy Rok (Dziady) oraz 6 stycznia (Trzej Królowie).

Grupy kolędnicze chodziły z maszkarami zwierząt, którymi straszono widzów. W biblijną opowieść Bożego Narodzenia wplatano ludowe wątki i tradycje. Kolędowanie było rodzajem zabawy dla członków grup kolędniczych jak i widzów.

Życzenia składano wierszem lub kolędą, płatając przy tym różne figle, recytując zabawne rymowanki, stwarzając w ten sposób atmosferę ogólnej wesołości. W zamian za życzenia gospodarze obdarowywali przebierańców świątecznymi smakołykami lub wykupywali się drobnymi datkami.

Grupy kolędnicze były przez gospodarzy bardzo wyczekiwane. Pominięcie któregoś domu było uważane za zły znak. Składane przez kolędników życzenia miały zapewnić pomyślność i urodzaj w nadchodzącym roku.

Jedno z tradycyjnych kolędniczych życzeń brzmiało:

Żebyście byli zdrowi, weseli jako
W niebie anieli cały rok!
Żeby wam się darzyło, wodziło, kopiło
I dyszlem do stodoły obróciło!
Cały rok!
Żebyście mili pełne komory,
Pełne pudła
I żeby wam gospodyni u pieca
Nie schudła!
Żebyście mili żyto jak koryto,
Ziemniaki jak chodaki,
Buraki jak pniaki…
Tyle wołków, co w płocie kołków
Tyle cieliczek, co w lecie jedliczek
Tyle owieczek, co w lecie mróweczek…
I żeby gospodarz chodził pomiędzy snopkami
Jak miesiąc między gwiazdami!