Pobierz MP3
- Opowieść O czarnoksiężniku i trzech dziewicach
Konkurs na pamiątkę czytaj - Kolęda Hej w dzien narodzenia
Kolędy Podkarpacia czytaj
Festiwal Czango czytaj
Festiwal Czango czytaj- Starej babie młodego się zachciało
Partnerzy
Kontakt
2012-01-02 Wigilia na Kujawach
Oto obrazy dwóch Wigilii na Kujawach i w Borach Tucholskich. Jakże odmienne, choć dzieją się w chacie u zamożnych gospodarzy. Jedna wieczerza odbywa się na początku XX wieku, druga mniej więcej trzydzieści lat później.
W chacie na Kujawach nie ma jeszcze choinki, dzieci nie otrzymują podarków, w drugiej w Borach Tucholskich jest już pachnące drzewko i prezenty dla pociech; gospodarze wzorują się na zwyczajach miejskich.
Wigilia na Kujawach
– chata zamożnych gospodarzy, początek XX w.
Izba czysto sprzątnięta. Ściany pobielone wapnem, deseń zrobiony niebieską farbką do bielizny, przy użyciu pędzla z żytniej słomy. Na oknach nowe firanki ozdobne wycięte z białego papieru. Deski podłogi wyszorowane. W innych izbach glinianą polepę posypano białym piaskiem.
Fot. Archiwum własne
Elementy świątecznych dekoracji:
1. Papierowe firanki 2. Kwiaty z bibuły za obrazem
3. Kwiaty z bibuły 4. Ozdobna pościel
Stół cały zaścielony sianem, na nim czysty, wymaglowany ręczną maglownicą obrus. Na środku opłatek. Dookoła kilka misek z wigilijnymi potrawami.
Fot. Archiwum własne
1. Stół nakryty do wieczerzy wigilijnej 2. Potrawy wigilijne
3. Opłatek i potrawy wigilijne
Liczba potrawa powinna być duża – 7,9,12. Przeważnie jednak liczono pojedyncze produkty użyte do przygotowania potraw. Produkty pochodziły przede wszystkim z własnego gospodarstwa.
Na Kujawach w Wigilię w tym czasie jedzono: zupę z suszonych śliwek i gruszek z kluskami, kluski z makiem, kapustę z grzybami, groch lub kapustę z grochem, jagły czyli kaszę jaglaną, śledzie, usmażone ryby, a na końcu jabłka i orzechy.
Wieczerza wigilijna jest postna, do kraszenia używano tylko oleju. Post obejmował także nabiał. Nie wolno było pić wódki ani piwa. Dzieci nie siadały do stołu z dorosłymi – mają więc swoje miski na ławie pod oknem.
Choinki takiej jak dzisiaj w izbie nie ma. Pojawiły się one w miastach ok. 1830 r., na wsiach rozpowszechniły się dopiero w dwudziestoleciu międzywojennym.
U stropu zawieszano „drzewko” – sosenkę. Zdobią ją jabłka, orzechy, pierniczki i krążki z opłatków. Ozdoby wykonywały dziewczęta.
Fot. Archiwum własne
Drzewko zawieszone u stropu, zwane podłaźnikiem lub podłaźniczką
Przygotowywano miseczkę z pokruszonym barwnym opłatkiem. Po wieczerzy gospodyni wymiesza okruchy z resztkami jedzenia i rano zaniesie je bydłu, żeby na nie także spłynęło Boże błogosławieństwo.
Fot. Archiwum własne
Opłatek dla zwierząt
Po wieczerzy dorośli wyciągali spod obrusa źdźbła siana. Długie źdźbło – długie życie. Dzieci niekiedy szukały ukrytych w sianie drobnych monet. Prezentów dawniej poza tym dzieciom nie dawano.
Na oknie gospodyni ułożyła 12 łusek cebuli, w każdej odrobina soli. Każda łuska to jeden miesiąc. W której łusce sól do rana zwilgotnieje, ten miesiąc będzie w przyszłym roku deszczowy.
Fot. Archiwum własne
Łuski cebuli na oknie
W kącie ustawiono snop zboża (czasem było ich cztery). Zapewni to w przyszłym roku obfite plony. Pod stołem wiązka słomy, czasem rozrzucano ją po całej podłodze.
Fot. Archiwum własne
Snop zboża w kącie chaty
Słoma chroniła przed czarami, a złe moce szczególnie zagrażały domownikom i dobytkowi w tę najdłuższą noc. Powrósłem ze słomy obwiąże później gospodarz drzewa w sadzie, by rodziły dużo dobrych owoców.
W czasie wieczerzy gospodyni powinna cały czas siedzieć przy stole, by wiosną kury chciały wysiadywać jajka.
***
Wigilia w Borach Tucholskich
- chata zamożnych gospodarzy, Boże Narodzenie ok 1930 r.
Cały dom sprzątnięty, podłogi wyszorowane. W głównej izbie stoi osadzona na krzyżaku (czasem w pieńku) kolorowo ubrana choinka.
W okresie międzywojennym na Pomorzu choinki były już powszechne także na wsi. Zdobiono je zabawkami robionymi z barwnych błyszczących papierów, łańcuchami, orzechami w sreberkach, jabłkami, piernikami.
Fot. Archiwum własne
Choinka ozdobiona zabawkami z kolorowego papieru
Zamożniejsi zawieszali także bombki, a na czubku umieszczali błyszczący „szpic”. Najczęściej jednak znajdowała się tam duża, żółta lub złota betlejemska gwiazda, a pod nią duży anioł z papieru.
Fot. Archiwum własne
Gwiazda Betlejemska i Anioł na choince
Chinkę w czasie rodzinnego śpiewania kolęd oświetlały świeczki osadzone w specjalnych lichtarzykach.
Fot. Archiwum własne
Świeczka w specjalnym lichtarzyku
Dzieci dawniej na ogół nie dostawały drogich prezentów. Na Pomorzu w pierwszy dzień świąt znajdowały rano na oknie na kartonowych talerzykach jabłka, orzechy, pierniki z białym lukrem, kolorowe cukierki – od gwiazdora. W okresie międzywojennym jednak z czasem pojawiały się zabawki.
Fot. Archiwum własne
Gwiazdkowe prezenty dla dzieci
Na Pomorzu nie wszędzie świętowano Wigilię tak uroczyście jak w centralnej, południowej i wschodniej Polsce. Nie znano tu prawie zwyczaju dzielenia się opłatkiem. Dlatego stół nakryty jest do świątecznego obiadu.
Fot. Archiwum własne
Stół nakryty do Wigilii
W tym czasie, zwłaszcza w zamożnych gospodarstwa, używano nie tylko naczyń fajansowych, ale także porcelanowych, zwłaszcza od święta. Nie jedzono już z jednej miski, każdy miał własny talerz, zdarzały się nawet drogie serwisy. Styl życia na wsi stawał się bliski miejskiemu.
(wystawa Boże Narodzenie w Muzeum Etnograficznym w Toruniu, 2010 r. )
Zobacz też:
Święta w Radomskiem http://wiano.eu/article/744
Święta na Mazowszu http://wiano.eu/article/708
Święta na Warmii http://wiano.eu/article/136
Wigilia u Dolinian http://wiano.eu/article/1351
Artyku�y polecane
- Ceramika bolimowska
dodano: 2015-07-23 | ( komentarzy: 0 ) - Tłusty czwartek
dodano: 2012-02-15 | ( komentarzy: 0 ) - Kujawskie zapusty
dodano: 2014-03-07 | ( komentarzy: 0 ) - Grupy zapustne
dodano: 2015-02-01 | ( komentarzy: 0 ) - Ścinanie Śmierci
dodano: 2012-02-23 | ( komentarzy: 0 )
Najcz�ciej czytane
- Kwiaty z bibuły
dodano: 2013-01-07 | ( komentarzy: 0 ) - Kwiaty z bibuły
dodano: 2011-05-18 | ( komentarzy: 0 ) - Przepis na krochmal
dodano: 2010-01-10 | ( komentarzy: 3 ) - Jak zrobić beczkę
dodano: 2012-09-17 | ( komentarzy: 0 ) - Wieniec dożynkowy
dodano: 2012-07-29 | ( komentarzy: 0 )