2013-05-23 Gadki kurpiowskie

Kto chce posłuchać opowieści po kurpiowsku może odwiedzić Muzeum Kurpiowskie w Wachu (w połowie drogi między Kadzidłem a Myszyńcem). Właściciele prywatnego muzeum organizują 30 czerwca festyn folklorystyczny Bajania Kurpiowskie. 

W programie również archiwalne nagrania dawnych gawędziarzy i śpiewaków.

Fot. Archiwum własne

Młodzież chętnie uczy się mowy przodków

Przewidziano także występy zespołów kurpiowskich oraz pokaz starych fotografii „Wachoziaki onegdaj”.

W tym dniu muzeum udostępni do zwiedzania swoje eksponaty, których zgromadzono już ponad 3 tys.

Fot. Archiwum własne  

Muzeum Kurpiowskie w Wachu

Kurpie to ludność puszczańska –obszar dorzecza Narwi pokryty był gęstymi borami, porastającymi nieurodzajną, piaszczystą glebą, przechodzącą często w bagna, torfowiska i mokradła.

Bory pełne były tzw. grubego zwierza jak: tury, żubry, jelenie, tarpany, niedźwiedzie, łosie, zamieszkiwały tam też mniejsze zwierzęta jak sarny, dziki, wilki, rysie, bobry. Pełno też było różnego rodzaju ptactwa, a w rzekach i jeziorach pełno pływało ryb.

Życie ludzi Puszczy Zielonej związane było z gospodarką leśną. Trudnili się m.in. bartnictwem i  myślistwem. Dzisiaj po borach niewiele pozostało.

Fot. Archiwum własne

Mieszkańcy lasu - prezentacja Nadleśnictwa Myszyniec

1. Dzięcioł

2. Kuna

3. Borsuk

4. Bóbr

5. Dzik

6. Sarna z sarenką

Jednakże w nawiązaniu właśnie do tych leśnych tradycji organizatorzy podczas festynu poruszą tematykę walorów lasu i turystyki przyrodniczo-leśnej.

Zaprosili Nadleśnictwo Myszyniec, by opowiedzieli jak zachować się w lesie, aby nie niszczyć przyrody, a także by wyedukowali nas co i kogo możemy tam napotkać.

Atrakcją dla uczestników będzie także kiermasz sztuki ludowej.

***
Oto przykład gadki kurpiowskiej

Letniki - Leszek Czyż

 
Łońskiego roku w lato przyjechały do nasej wsi letniki z Warsiawy. Jek sie zatrzymały tem samochodem kele plebanii, to zaro sie take zbziegozisko zrobziło, jekby na odpust. Kazden robote śmergnoł i dalejze ten samochot oglondać, no i jech samech. Jo tez zaro poleciołem, bo to sie take rzecy u nas censto nie trosiajo.
Za sile wyset probosc, przyzitoł sie z teni letnikani jek sie nolezy i zaceni o cemś godać. Nie sło wsio zrozunieć, bo godali po niastowemu, ale wyniarkowołem, ze te letniki chco gdziesi we wsi przenocować.

- Toć u nas sie tero niejsca ksyne zrobziło - mozie do probosca - przecie nasa Bolcia na ziosne sie wydała i w alkerzu nicht nic spsi.
Probosc głowo pokiwoł i kozoł ni lecieć matki sie zapytać, cy by letnikow nie przyjena. Matka nie była przeciwno.

Za sile zajechali na nase pugrotki tem samochodem, a psies zaro ogon podkuluł, wloz do budy i nie wylos az pojechali. Zajechali kele stodoły i wysiadajo - nojpsierw ten gruby łysy, poźniej, zidać jego kobzieta, tez grubo, ale krozowato; a na końcu taki mały srel z bziołeni włosani. Tylo na niego spojrzołem, a juz ni sie nie spodoboł. Tylo mu ocy chodziły, co by tu na ciorta zrobzieć.

Matka jek roz krowy wycerkała, to jem zaro po kworcie śwezego mleka dała. Wypsili po dwa, bo i nieli gdzie wloć. Ten mały nie chcioł, bo moziuł, ze śnierdzi; to ten gruby zaro go po cuprynie trzepnoł i nakozoł zeby grzecnie wypsiuł. Becoł srel, ale psiuł.

Zieta ludzie, ze tak z wyglendu, to by sie zdawało, ze te niastowe, to mondrzejse ludzie. Napatrzułem się jo na niech i poziem wom, ze to fest dziwoki! Oni sie nawet krowy bojeli, i to tej starej bziołej! Toć kazdy zie, ze to nojspokojniejsy bydlok we wsi. Nientko w dojeniu, a ligać, to ona chyba cale nic moze. A te jo onijali z daleco jekby jeki parch niała.

Poźniej ten gruby poset na pośnik, gdzie nasa kaśtanka sie pasła i pyto ojca, cy by na niej nie mok zierzchem pojeździeć. Śnioć ni się zachciało, no bo znom kaśtanke! Ona by prendzej na tobzie - myśle sobzie -zierzchem pojechała, jek ty na niej. Ale i nie redziła by go!

Ta krozowato znowu posła z matko nase prosioki oglondać, jekby było co. Prosioki, jek to prosioki, co tu oglondać. A ona mozi, ze chce pogłoskac prosiocka i tretuje sie w tech trepkach do chlewa. Tam juz ze trzy dni nie było ścielone, to zaro ulgneła w tem gnoju i ani wyleść nazot. Sile zesło zacem jo ociec z tem grubem wyrabowali. Uciorciła sie w tem gnoju az po samo stryjno. Myślołem, ze sie zesce ze śniechu.

Dłuzej nie bałamuciułem, bo ociec nakozoł ni goździe prostować. Posetem pod sope i wzionem sie do roboty. Patrzę, a ten srel idzie za mno. Ustoł kele mnie i sie wypytuje, a co to, a co tamto...; po sopsie łazi, w konty zaglondo...

- Idź,- mozie- bo ci co jesce na łep zleci i wtencas sie dozies! Ale gdzie tam! Nareście zachcioł zeby mu dać poprostowac tech goździow na bombzie. Rod nie rod, musiołem ustompsieć. Wzion młotem i śtuko, to w goździa, to przy goździu, nareście w paluch.

- A zidzis! - mozie - nareście sie doziedziołeś! A ten w ryk i polecioł do matki. Myślołem, ze juz ni do pokoj, ale za sile znow przyloz z tem obzinientem paluchem i pyto sie na co jo te goździe prostuje. Mozie mu, ze dennice bendziem naproziać. To on znów pyto sie, co to je dennica. Jo nie ziem, cego oni w tech niastach uco, ze dzieciok nie zie nawet, co to je dennica.

Wzionem drewna i wygnołem go z tej sopy.

Za sile taki psisk sie zrobziuł na pugrotkach, jekby poru świniokow na roz ślachtowali! Wyleciolem z tej sopy, patrze, a on stoi naprzećko chlewa i kartoflani celuje w prosiokow.

- Uspokój sie gowniorzu - prose grzecnie - bo cie zaro psem poscuje! Jek ostaziuł prosiaki, to znow kokosy zacon goniać. Później dłuzsy cas nie chciały sie nieść.

Jek nareście pojechali, to cale ozdroziołem. A i psies wyloz z budy i zacon siekać, i kokosy zaceny sie nieść, a prosioki znow zaceny przybzierać na wodze.

Tero juz ziem, ze tem letnikom, to tylo nad jeko wode jechać i w zołtem psiosku sie grzebać, a nie do ludzi!

Zobacz też:

Gwara kurpiowska http://wiano.eu/article/1873

Gwara łowicka http://wiano.eu/article/1868

Gwara suwalska http://wiano.eu/article/981

Muzeum kurpiowskie http://wiano.eu/article/644

Jak było na Kurpiach http://wiano.eu/article/1874