2013-07-04 Skansen Kolbuszowa

Skansen w Kolbuszowej to malowniczy zakątek z ponad 60 obiektami dawnego budownictwa wiejskiego. Zamieszkiwali je  kiedyś Lasowiacy i Rzeszowiacy. Warto wybrać się na spacer po muzeum, aby poznać dawne życie mieszkańców Puszczy Sandomierskiej.

 Fot. Archiwum własne

1. Mapa terenów mieszkańców Puszczy Sandomierskiej

2. Gablota z gatunkami drzew

Lasowiacy, czy też „Lesioki” jak o sobie mówili, byli traktowani przez bogatszych Rzeszowiaków jako ci gorsi, bo ubożsi.

Rzeszowiacy posiadali znacznie większe zagrody, lepiej wyposażone. Ich odświętne  stroje były  bogato zdobione, raczej przypominały ubiór szlachecki aniżeli chłopski.

Fot. Archiwum własne

1. Kobiecy strój Lasowiaków

2. Męski strój Lasowiaków

Lasowiacy  ubierali się w stroje skromne, wręcz archaiczne – były to szaty długie, białe, skromnie haftowane. Ich życie powiązane  było z lasem. Pozyskiwali bogaty surowiec drzewny.

Żyli z maziarstwa, smolarstwa, węglarstwa drzewnego, ciesielstwa, bednarstwa, kołodziejstwa, z zabawkarstwa, a także z bartnictwa. Ich ziemie były liche, więc i efekty z rolnictwa mieli mizerne.

Fot. Archiwum własne

1. Chata Lasowiaków

2. Wnętrze chaty Lasowiaków

Za to Rzeszowiacy gospodarowali na ziemi bardziej urodzajnej. Siedliska ich były bardziej zaawansowane technicznie. Oprócz rolnictwa zajmowali się też tkactwem.

Fot. Archiwum własne

1. Chata Rzeszowiaków - Zagroda Szylarów, zamożnych gospodarzy

2. Zagroda Rzeszowiaków

Na terenie skansenu znajdują się też małe obiekty sakralne - przepiękne kapliczki. Jest tam kapliczka domkowa. Wewnątrz znajduje się ołtarzyk i wiszą trzy oleodruki: Matka Boska Pacławska, Chrystus Ukrzyżowany i Najświętsze Serce Jezusa.

Fot. Archiwum własne

Kapliczka domkowa ze Staniszewskiego

Warto zwrócić też uwagę na kapliczkę o konstrukcji brogowej z balustradką. Szczyt dachu jest ozdobiony pazdurem z metalowym krzyżem.

Wewnątrz znajduje się figura św. Jana Nepomucena. Ustawiano ją zwykle w pobliżu rzek, stawów, bo święty ten strzegł pól i zasiewów przed powodzią, także przed suszą.

Fot. Archiwum własne

Kapliczka brogowa z Jeżowego

Warto też zwrócić uwagę na kapliczkę skrzynkową, w której wnętrzu znajduje się Chrystus Ukrzyżowany. Szczyt kapliczki jest zakończony drewnianą pasyjką.

Fot. Archiwum własne

Kapliczka skrzynkowa z Domatkowa na tle zagrody z Żołyni Dolnej

Warto zwrócić też uwagę na dzwon strażacki - umieszczony na remizie strażackiej ze Słociny. Nie ma takiego w żadnym innym skansenie. W środku budynku znajduje się wyposażenie wiejskiej straży ogniowej: beczkowóz, sikawki konne i przenośnie, bosaki, tłumnice i inne akcesoria pożarnicze.

Fot. Archiwum własne

1. Dzwon strażacki

2. Sikawki konne

Podczas festynów folklorystycznych skansen ożywa. W ponad 100 letniej kuźni z Białobrzegów słychać stukot młotów kowalskich. Odbywają się w obiekcie pokazy wykuwania żelaza. Można przyjrzeć się wystawionej tam ekspozycji narzędzi i wyrobów kowalskich.

Fot. Archiwum własne

1. Kuźnia z charakterystycznym dachem wspartym na słupach. Tworzą podcień, pod nim kowal podkuwał konie.

Przed wejściem do kuźni wisi kamienny brus służący do ostrzenia narzędzi i tzw. bormaszyna (wiertarka) z wytwórni maszyn Neptun z Końskich. Kuźnia była czynna do 1976 r.

Fot. Archiwum własne

1. Kamienny brus

2. Wnętrze kuźni, na głównym planie palenisko i miech

Przed zagrodzą z Jeziórka spotykamy rzeźbiarza, który struga Chrystusa Frasobliwego. Pomaga mu w tym mały chłopiec - gość muzeum. Ochoczo wbija dłuto. No cóż może to chwilowa fascynacja rzeźbieniem, a może pozostanie mu już to w sercu. Mały rzeźbiarz od czegoś musi zacząć.

W chacie z Jeziórka zaaranżowano warsztat pracy rzeźbiarza. Wokół chaty zwraca uwagę płot zrobiony z dartych wzdłuż słoi z desek. W innych regionach płoty wyplatano z chrustu, gałęzi  i patyków. Tutaj w Puszczy Sandomierskiej do wyplatania używano cienkich listewek dartych z pni drzewnych.

Fot. Archiwum własne

1. i 2. Chaty ogrodzone charakterystycznymi płotami

3. Listewki darte przygotowane na płot

4. Płot laskowy (od Lasowiaków)

W Zagrodzie z Wrzaw zaaranżowano warsztat pracy zabawkarza oraz wystawę prezentującą różne wzory zabawek drewnianych - od najstarszych form wywodzących się z tradycji ośrodka zabawkarstwa ludowego w Brzózie Stadnickiej po współczesne projekty.

Fot. Archiwum własne

1. Warsztat pracy zabawkarza

2. Formy drewnianych zabawek  

Zobacz też:

Muzeum Kurpiowskie http://wiano.eu/article/644

Skansen w Maurzycach http://wiano.eu/article/2177

Drób w skansenie http://wiano.eu/article/2170

Skansen w Kłóbce http://wiano.eu/article/2155

Kozy w Kolbuszowej http://wiano.eu/article/2190