2014-01-12 Zagrożone chwasty

W Muzeum Wsi Opolskiej rośnie oaza chwastów. Pracownicy skansenu mają nadzieję, że dzięki mini ogrodowi botanicznemu uda im się zachować ginące gatunki tych roślin. Ich ogródek jest jedną z nielicznych kolekcji zachowawczych w Polsce.  

Muzeum pielęgnuje gatunki niezwykle rzadkie. Człowiek je tępił coraz skuteczniej środkami chemicznymi i używał do zasiewu dobrze oczyszczonego materiału siewnego. Znikają więc z naszych pól niebieskie łany chabrów bławatków czy czerwonych maków polnych, a wraz z nimi  romantyczne plenery kojarzone z tradycyjnym obrazem polskiej wsi.

Fot. Archiwum własne

Maki i chabry w zbożu

Uprawy zbożowe były ogromnym zasobem rumianka pospolitego, tasznika pospolitego, fiołka trójbarwnego kąkola czy kurzyśladu polnego. Najefektowniej chwasty wyglądały wtedy, kiedy gęsto porastały  w zbożach. Tworzyły niepowtarzalny koloryt pól.

Doceniali to malarze, tacy jak Claude Monet, Józef Chełmoński czy Stanisław Kamocki. Uwiecznili na swoich obrazach pola pokryte kobiercami maków, przydroża niebieskie od chabrów, rumianki przeplatające się z kłosami zbóż. 

Ale nie dla tych plenerów, choć są piękne, muzeum chce ocalić od wyginięcia, polskie chwasty. Mają one korzystny wpływ na uprawy ekologiczne. Hamują rozwój szkodników, użyźniają glebę (są źródłem powstawania mikroorganizmów).

Fot. Archiwum własne

Polskie chwasty - fragment wystawy

Niektóre badania dowodzą, że obecność niektórych gatunków chwastów wpływa korzystnie na plony roślin uprawnych, a ich brak na dłuższą metę te plony obniża.

Okolice Opola są jedną z kilku ostatnich ostoi chwastów polnych w Polsce. Z tego powodu właśnie w tym regionie Klub Przyrodników prowadzi projekt kolekcji zachowawczej przy współpracy z Muzeum Wsi Opolskiej.

W zakresie zainteresowania jest kilkanaście, spośród ponad 30 zagrożonych bądź silnie zagrożonych chwastów rosnących na rędzinach i pozostałych typach gleb.

W pierwszej grupie znajdują się gatunki wapieniolubne i rzadkie zespoły chwastów upraw zbożowych i okopowych: miłek letni, kurzyślad błękitny, przewiercień okrągłolistny, kiksja zgiętoostrogowa, kiksja oszczepowata, czarnuszka polna, wyżlin polny, wilczomlecz sierpowaty, dymnica drobnokwiatowa, przetacznik lśniący, przytulia fałszywa, tobołki przerosłe, wilczomlecz drobny, bniec dwudzielny.

Fot. Archiwum własne

Polskie chwasty - fragment wystawy

Wśród gatunków siedlisk nierędzinowych są w zasięgu zainteresowania: stokłosa żytnia, złoć polna, krwawnica wąskolistna, mysiurek drobny, skrytek drobnoowockowy, kąkol polny, niedośpiałek maleńki, centuria nadobna, chłodek drobny, lulek czarny, chroszcz nagołodygowy, przetacznik wiosenny.

Fot. Archiwum własne

Polskie chwasty - fragment wystawy

Na Opolszczyźnie niektóre gatunki chwastów są uznane za wymarłe. Niemniej ekolodzy z Klubu Przyrodników spenetrują tereny, by spróbować je tam odnaleźć. Jeśli akcja nie przyniesie rezultatów, pożądane gatunki tych roślin, zostaną przeniesione z innych rejonów i zaadoptowane do warunków na Opolszczyźnie.

Są to: pszonacznik wschodni, miłek szkarłatny, włóczydło polne, przytulia trójrożna, dąbrówka żółtokwiatowa, goździeniec okółkowy, lenek stoziarn.

W ramach projektu odtwarzania chwastów, który jest prowadzony od 2011 r., założono dwie kolekcje zachowawcze na powierzchni ok. 100 mkw. każda – w Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu oraz gospodarstwie Adama Ulbrycha w Komorznie. 

Zbierane są tam nasiona chwastów. Obok kolekcji zachowawczych utworzono dwa agrorezerwaty (ostoję zagrożonych gatunków) o pow. 0,1 ha każdy.

Prowadzi się tam uprawy rolnicze bez użycia środków ochrony roślin i dosiewa nasiona chwastów pozyskanych w terenie i z kolekcji.

W muzeum sztucznie stworzono podłoże rędzinowe, nawożąc warstwę około 30 cm gleby z okolic Opola, zaś u Adama Ulbrycha pozostawiono podłoże nierędzinowe.

W czerwcu 2013 r. w muzeum ustawiono 20 tablic informacyjnych o zagrożonych gatunkach chwastów, aby popularyzować wiedzę o tych roślinach.

Zobacz też:  

Zalety ziół http://wiano.eu/article/2268

Szkoła ziół http://wiano.eu/article/2261

Wiejskie ogródki http://wiano.eu/article/1274

Medycyna ludowa http://wiano.eu/article/1158

Ogródki przydomowe http://wiano.eu/article/578