2014-08-30 Przędzenie nici

Jak snuć przędzę na wrzecionie i kołowrotku można było zobaczyć na pokazach dawnych zawodów na Jarmarku Folkloru w Muzeum Kultury w Węgorzewie. Jest to największe i najbardziej atrakcyjne spotkanie ze sztuką ludową w Polsce północno-wschodnią.

Gotową przędzę można kupić w sklepach zielarskich. Jeśli nie ma lnianej, to można posłużyć się konopną – pakułami używanymi do uszczelniania rur hydraulicznych – zapewniają twórczynie, prowadzące warsztaty.

Fot. Archiwum własne

1. Kołowrotek

2. Koło napędzające kołowrotek

3. Kądziel czyli pęk konopii (lnu lub wełny)

4. Szpula, na którą nawija się usnutą nić

Kto miałby ochotę snuć nić, wystarczy, że sporządzi sobie wrzeciono. Jest to podłużny kawałek drewna w kształcie iglicy, w którego dolnej części był zawieszany ciężarek zwany przęślikiem.

Jeśli nie mamy odpowiedniego ciężarka, wystarczy, że wbijemy na iglicę ziemniaka. Ponoć skutecznym jest obciążeniem.

Ciężarek obciążając wrzeciono ułatwiał jego ruch obrotowy. Wprawiało się wrzeciono w ruch, by w ten sposób skręcać włókno w nić i jednocześnie nawijać tę nić na iglicę.

Przęślik zapobiegał też zsuwaniu się nici. Przęśliki wykonywano też z gliny, kamienia, drewna, metalu. Potem rolę przęślika pełniły pierścienie – zgrubienie wytoczono łącznie z wrzecionem.

Nieodzownym elementem była także przęślica – drążek, na który nakładano kądziel czyli pęk lnu, konopi lub wełny przeznaczony do przędzenia. Drążek mocowano najczęściej do ławki, na której siadała prządka.

Przędzenie odbywa się w ten oto sposób. Lewą ręką skubie się pasemka włókien i skręca, jednocześnie prawą ręką wprawia się wrzeciono w ruch obrotowy. Na wrzeciono nawija się nić.

Fot. Archiwum własne

1. Snucie nici

2. Szpula napędzana jest w ruch, dzięki połączeniu jej sznurkiem z kołem napędowym

Ażeby lepiej skręcić nić, prządki śliniły palce lewej ręki lub maczały w kleju z mąki kartoflanej.

Kołowrotek zastąpił wrzeciono. Początkowo był bardzo prosty – ręczny, dopiero potem nożny. Dzisiaj można taki kołowrotek także kupić.

Naciskając pedał nogą, wprawia się duże koło w ruch. Jest ono połączone sznurkiem ze szpulą. Ruch przenosi się na szpulę, która kręcąc się nawija snutą nić.

Snucie nitki na wrzecionie i kołowrotku