2014-09-24 W półmroku kuźni

Kuźnia polowa, miechy kowalskie, zdobione kowadła bezrożne, okucia środków transportu oraz wiele innych zabytkowych przyrządów i wyrobów kowalskich można będzie zobaczyć na wystawie „W półmroku kuźni”, zorganizowanej w Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu.

Prezentowane obiekty powstały w okresie od XVIII w. do 1. poł.  XX w.

Na wystawie znajduje się około 250 zabytków ze zbiorów własnych Muzeum.

Fot. Archiwum muzeum

1. Kowadło bezrożne zdobione techniką stempelkową

2. Miech kowalski pionowy, dwukomorowy

3. Pierścien wykuty z żelaza

4. Okucie dyszla wozu

Większość stanowiła wyposażenie dwóch warsztatów kowalskich: we wsi Witków w pow. wałbrzyskim oraz we wsi Romanów, w dawnym pow. bobreckim w woj. lwowskim. Zbiór uzupełniają zespoły i pojedyncze narzędzia pochodzące już z kuźni dolnośląskich.

Zwiedzający będą mogli zobaczyć urządzenia, narzędzia, przyrządy i akcesoria wykorzystywane na wszystkich etapach prac kuziennych m.in. pionowy i sercowy miech kowalski, kilkanaście kowadeł (datowanych i zdobionych), kuźnię przenośną, imadła, wiertarkę stacjonarną.

Fot. Archiwum muzeum

1. Okucie nasady dyszla i śnic

2. Kowadło bezrożne, zdobione

Bardzo licznie są reprezentowane tradycyjne narzędzia kowalskie: młoty, cęgi, przecinaki i przebijaki, kleszcze, gładziki, foremniki, stemple, ale także narzędzia służące do obróbki metalu na zimno (czyli w zasadzie ślusarskie): gwintowniki, gwintownice, lutownice, klucze, pilniki.

Nie zabraknie narzędzi i przyrządów służących do podkuwania i pielęgnacji zwierząt pociągowych.

W wyodrębnionej części ekspozycji znajdą się najciekawsze wyroby kowalskie, na ogół zdobione: okucia środków transportu, kute elementy narzędzi, detale architektoniczne, okucia mebli, przedmioty związane z kultem oraz stanowiące wyposażenie wnętrz lub gospodarstwa.

Fot. Archiwum muzeum

1. Cyrkiel nastawny

2. Bloczek wyciągu  

Zdaniem kuratora Jacka Bohdanowicza na szczególną uwagę zasługują zdobione i datowane kowadła bezrożne pochodzące z 1. połowy XIX w. W Muzeum Etnograficznym zgromadzono ich 20 sztuk i jest to z pewnością najliczniejszy tego typu zbiór w Polsce, a zapewne także w Europie.

Początków kowalstwa jako samodzielnego rzemiosła należy się doszukiwać w okresie wczesnego średniowiecza, w VII w. rozpoczął się proces wyodrębniania rzemiosła miejskiego i wiejskiego.

Bardzo wysokie ceny żelaza powodowały, że wyroby kowalskie aż do XIX w. uważano za przedmioty luksusowe.

„Kowalstwo nieograniczające się wyłącznie do naprawy narzędzi (…) było specjalizacją trudną. Na wsi ceniono je tym bardziej, że w odpowiedni sposób wykute i zdobione elementy żelazne zapewniały prestiż, zaświadczały o zamożności, a więc i o wysokiej społecznej pozycji ich właścicieli” - pisze we wstępie do katalogu „Kowalstwo ludowe. Rzemiosło i sztuka” Elzbieta Berendt, kierowniczka Muzeum Etnograficznego we Wrocławiu.

Towarzyszący ekspozycji katalog autorstwa Jacka Bohdanowicza „Kowalstwo ludowe. Rzemiosło i sztuka” jest pierwszym tak obszernym ujęciem problematyki dawnego wyposażenia kuźni oraz jego przemiany.

Wystawa potrwa do 23 listopada.

Zobacz też:

Kowal kuje gwóźdź

Kowal kuje żelazo

Praca kowala

Kuźnia kowala

Praca w kuźni

Kowale z Bieńkowic