2014-12-09 Szopka krakowska

Szopka krakowska jest wyjątkowa. Bajkowe połączenie architektonicznych detali, których pierwowzorem są krakowskie zabytki, budzi powszechny podziw i zachwyt. Te niepowtarzalne i wspaniałe działa można oglądać i podziwiać przez prawie trzy miesiące na wystawie pokonkursowej w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa.

Już po raz 72. został zorganizowany konkurs na najpiękniejszą szopkę. W dotychczasowych konkursach wzięły udział setki twórców, niektórzy po kilka, kilkanaście razy, rekordziści – ponad 50 razy.

Fot. Archiwum muzeum

Szopki krakowskie

W wielu rodzinach wytworzyła się przekazywana z pokolenia na pokolenie tradycja, którą kultywuje się do dziś. Szopkarze to bardzo zróżnicowana grupa twórców, których łączy tylko wspólna pasja.

Szopki budują ludzie różnych profesji, wszystkich jednak cechuje bogata wyobraźnia i ogromna cierpliwość. Gotowi są spędzać setki, a nawet tysiące godzin przy żmudnej pracy klejenia detali i kreowania z nich wspaniałych budowli.

Przez lata zmieniała się forma, dekoracje oraz materiały używane do budowy. Powstał nowy rodzaj szopki krakowskiej – przygotowywanej specjalnie na konkurs.

Nigdzie indziej na świecie nie powstają tak niezwykłe budowle upamiętniające narodzenie Chrystusa. Taka forma szopki wykształciła się w XIX w., a rozpropagowana w XX w. i do dziś kultywowana, stała się wzorem dla współczesnych.

Wykonywane są specjalnie na „Konkurs na Najpiękniejszą Szopkę Krakowską”, organizowany przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Ich twórcami są amatorzy, zarówno dorośli, jak i dzieci.

Fot. Archiwum muzeum

Szopki krakowskie

Tradycyjna szopka krakowska, która powstała pod koniec XIX w., była przenośnym teatrzykiem kukiełkowym, z muzyką i specjalnie pisanymi tekstami.

Z czasem scenki odgrywane przez amatorów zostały zastąpione figurkami poruszanymi mechanicznie. Są one wyrzeźbione lub ulepione z modeliny czy gipsu. Ukazują sceny rodzajowe odwołujące się do legend krakowskich, wydarzeń historycznych lub tych z życia codziennego.

Tradycyjnie szopki upamiętniają narodzenie Chrystusa, dlatego w każdej z nich znajdujemy całą Świętą Rodzinę: figurki Dzieciątka, Marii i Józefa. Najczęściej towarzyszą im aniołowie, Trzej Królowie, pasterze i zwierzęta.

Krakowskie szopki prezentują dodatkowo sceny z postaciami historycznymi (królami, bohaterami narodowymi, zasłużonymi i wielkimi Polakami) oraz legendarnymi (np. Trębaczem, Panem Twardowskim).

Ulubioną przez szopkarzy postacią jest Lajkonik, w niektórych szopkach umieszcza się postaci w tradycyjnych strojach ludowych: krakowskich i góralskich, a także znane osobistości współczesne np. Lecha Wałęsę, czy papieża Jana Pawła II.

Fot. Archiwum muzeum

Szopka krakowska

Szopki te noszą nazwę krakowskich, gdyż prezentują architekturę najważniejszych, najbardziej interesujących i najpiękniejszych zabytków miasta.

Wszystkie szopki zwyczajowo posiadają wieże – zazwyczaj wzorowane na wieży wyższej kościoła Mariackiego zwieńczonej koroną (często w jej oknie widoczny jest Trębacz odgrywający hejnał) lub na wieżach katedry na Wawelu czy wieży Ratuszowej.

Uzupełnieniem wież są elementy Zamku Królewskiego na Wawelu, stojących na środku Rynku Głównego Sukiennic (historycznego centrum handlowego) czy też zachowanych budowli obronnych: okrągłej fortecy – Barbakanu – i jedynej zachowanej z siedmiu istniejących niegdyś bram wjazdowych do miasta – Bramy Floriańskiej.

***

Szopkarstwo krakowskie, a także Pochód lajkonika zostały wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa. A to oznacza, że mają być przekazywane z pokolenia na pokolenie i stale odtwarzane przez wspólnoty i grupy, które uznają to dziedzictwo.

Z Krajowej listy zostaną wybrane te zjawiska kulturowe, które Polska zgłosi oficjalnie Międzyrządowemu Komitetowi ds. ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, by wpisać je na listę,  prowadzoną przez UNESCO, niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości.

Zobacz też:

Szopka na konkurs

Szopki betlejemskie

Szopki ludowe

Szopki betlejemskie

Sanockie szopki

Szopki, Trzech Króli

Szopki i podłaźniki

Szopka łowicka

Nietypowe szopki

Szopki świata