2015-12-03 Szopki krakowskie

W historycznej stolicy Polski, Krakowie – mieście z bogatą tradycją, pełnym zabytków – zrodził się fenomen szopki krakowskiej. Nigdzie indziej na świecie nie powstają tak niezwykłe budowle upamiętniające narodzenie Chrystusa.

Szopka krakowska jest wyjątkowa. Bajkowe połączenie architektonicznych detali, których pierwowzorem są krakowskie zabytki, budzi powszechny podziw i zachwyt.

Fot. Archiwum muzeum

Szopki krakowskie - Muzeum Historyczne Miasta Krakowa

Taka forma szopki wykształciła się w XIX w., a rozpropagowana w XX w. i do dziś kultywowana, stała się wzorem dla współczesnych.

Wykonywane są specjalnie na „Konkurs na Najpiękniejszą Szopkę Krakowską”, organizowany przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Ich twórcami są amatorzy, zarówno dorośli, jak i dzieci.

Tradycyjna szopka krakowska, która powstała pod koniec XIX w., była przenośnym teatrzykiem kukiełkowym, z muzyką i specjalnie pisanymi tekstami. Z czasem scenki odgrywane przez amatorów zostały zastąpione figurkami poruszanymi mechanicznie.

Są one wyrzeźbione lub ulepione z modeliny czy gipsu. Ukazują sceny rodzajowe odwołujące się do legend krakowskich, wydarzeń historycznych lub tych z życia codziennego.

Tradycyjnie szopki upamiętniają narodzenie Chrystusa, dlatego w każdej z nich znajdujemy całą Świętą Rodzinę: figurki Dzieciątka, Marii i Józefa. Najczęściej towarzyszą im aniołowie, Trzej Królowie, pasterze i zwierzęta.

Krakowskie szopki prezentują dodatkowo sceny z postaciami historycznymi (królami, bohaterami narodowymi, zasłużonymi i wielkimi Polakami) oraz legendarnymi (np. Trębaczem, Panem Twardowskim).

Ulubioną przez szopkarzy postacią jest  Lajkonik, w niektórych szopkach umieszcza się postaci w tradycyjnych strojach ludowych: krakowskich i góralskich, a także znane osobistości współczesne np. Lecha Wałęsę, czy papieża Jana Pawła II.

Szopki te noszą nazwę krakowskich, gdyż prezentują architekturę najważniejszych, najbardziej interesujących i najpiękniejszych zabytków miasta.

Fot. Archiwum własne

Wystawa w Muzeum Etnograficznym w Krakowie

Wszystkie szopki zwyczajowo posiadają wieże – zazwyczaj wzorowane na wieży wyższej kościoła Mariackiego zwieńczonej koroną (często w jej oknie widoczny jest Trębacz odgrywający hejnał) lub na wieżach katedry na Wawelu czy wieży Ratuszowej.

Uzupełnieniem wież są elementy Zamku Królewskiego na Wawelu, stojących na środku Rynku Głównego Sukiennic (historycznego centrum handlowego) czy też zachowanych budowli obronnych: okrągłej fortecy – Barbakanu – i jedynej zachowanej z siedmiu istniejących niegdyś bram wjazdowych do miasta – Bramy Floriańskiej.

Jak co roku, w pierwszy czwartek grudnia z samego rana pod pomnikiem Adama Mickiewicza na Rynku Głównym w Krakowie pojawili się szopkarze by zaprezentować licznym miłośnikom krakowskich tradycji swoje szopki podczas 73. Konkursu Szopek Krakowskich.

Pierwszy konkurs odbył się w 1937 r. na Rynku Głównym. Od tej pory, z przerwą wojenną, konkursy te odbywają się w tym samym miejscu do dziś.

Powołały one do życia nowy typ szopki krakowskiej, w którym uwaga i wysiłek twórcy koncentrują się przede wszystkim na walorach architektonicznych i estetycznych budynku.

Rywalizując o konkursowe nagrody, szopkarze coraz śmielej rozbudowują fasady i wieże szopek. Zawsze jednak bryła jak i detale architektoniczne są wzorowane na autentycznych zabytkowych budowlach Krakowa.

Fot. Archiwum własne

Szopki krakowskie - wystawa w Muzeum Etnograficznym w Krakowie

Naśladowanie nie oznacza jednak kopiowania, a tylko twórczą inspirację. Role dawnych kukiełek w szopce konkursowej przejęły nieruchome figurki rozmieszczone na wszystkich kondygnacjach szopki.

Od wielu lat do rywalizacji o nagrody przystępują nie tylko dorośli i doświadczeni szopkarze, ale również dzieci z krakowskich i podkrakowskich przedszkoli i szkół podstawowych oraz podopieczni zakładów opiekuńczo-leczniczych.

Po prezentacji szopki zostały przeniesione do sal wystawowych Pałacu Krzysztofory, gdzie kilka godzin później rozpoczęły się obrady jury konkursu.

Każda szopka poddana zostanie ocenie według utrwalonych tradycją kryteriów (dekoracyjność, kolorystyka, figurki, architektura, elementy ruchome, tradycyjność, nowatorstwo i ogólne wrażenie artystyczne). Autorom najpiękniejszych szopek zostaną przyznane nagrody w poszczególnych kategoriach wiekowych.

W niedzielę 6 grudnia o godzinie 12.00 w Sali Miedzianej w Pałacu Krzysztofory dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Krakowa uroczyście ogłosi wyniki konkursu, wręczy laureatom dyplomy i otworzy pokonkursową wystawę.

Pokonkursową wystawę szopek krakowskich będzie można oglądać w Pałacu Krzysztofory od 7 grudnia 2015 r. do 28 lutego 2016 r.

Zobacz też:

Szopka krakowska

Szopki na konkurs

Rabczańskie szopki

Wystawa szopek

Szopki betlejemskie

Szopki ludowe

Szopki betlejemskie

Sanackie szopki

Szopki łowickie

Zwyczaje i obrzędy\bożonarodzeniowe