2016-02-24 Pisanki i palmy

NASZ PATRONAT. Pisanki, palmy a także baranki i suszone kwiaty zostaną pokazane na wystawie zorganizowanej z okazji Świąt Wielkanocnych w Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu. Ekspozycja jest okazją do poznania współczesnych technik tworzenia świątecznych rekwizytów i ozdób.

Wystawa wielkanocna jest organizowana we wrocławskim muzeum od ponad 40 lat.

Fot. Archiwum muzeum

Fragment jednej z wystaw

W tym roku będzie w niej uczestniczyć ponad 40 twórców, głównie z terenu Dolnego Śląska, którzy zaprezentują pisanki zdobione technikami tradycyjnymi (batikową, rytowniczą, aplikacyjną) oraz współczesnymi.

Na wystawie  będzie można również podziwiać palmy plecione z suszonych i barwionych kwiatów, traw i ziół, baranki z ciasta i  gliny,  drewniane ptaszki.

Wystawa potrwa od 1 marca do 18 marca, zaś 19 marca muzeum organizuje Kiermasz Wielkanocny, w czasie którego będzie można zakupić prace prezentowane na wystawie „Pisanki i palmy wielkanocne”.

Zainteresowani zdobieniem jaj tradycyjną techniką, polegającą na ich oklejaniu rdzeniem sitowia i kolorową włóczką będą mogli się tej sztuki nauczyć na warsztatach, organizowanych 13 marca o godz. 12.00.

Wcześniej trzeba się jednak zapisać, dzwoniąc pod numer telefonu 71 344-33-13.

Twórcy Dolnego Śląska kontynuują tradycje wielkanocne charakterystyczne dla swoich dawnych lub ich przodków miejsc zamieszkania. Pielęgnują techniki wykonywania pisanek  przywiezione z Wołynia, Podola, Lubelszczyzny, Rzeszowszczyzny, Polesia, Łemkowszczyzny i Huculszczyzny.

Pisanki z Dolnego Śląska

Najbardziej rozpowszechniona i najstarsza technika zdobienia jajek to technika woskowa, tzw. batikowa.

Fot. Archiwum muzeum

Technika batikowa - kolejne etapy nanoszenia wzorów i kolorów

Na skorupkę jajka nanosi się motyw zdobniczy odpowiednim narzędziem, zamoczonym w rozpuszczonym wosku pszczelim, a następnie zanurza się jajko w barwniku.

Kolejnym etapem jest usunięcie wosku z zabarwionej skorupki. W ten sposób otrzymywano biały ornament na kolorowym tle. Powtarzając tę czynność kilkakrotnie, przez nakładanie wosku na coraz to inne miejsca i zmienianie barwników, otrzymywano wielobarwną pisankę.

Ornament z Wołynia charakteryzuje się kompozycją wzoru opartą na skrzyżowaniu linii południowych z równoleżnikowymi. Na skorupce dominowały geometryczne wzory, np. w postaci krótkiej linii zakończonej zagięciem tzw. kędziorem oraz ornamenty rozetowe lub jodełkowe.

Na pisankach z okolic Hrubieszowa widnieją układy opasek geometrycznych i roślinnych tzw. szlaczki na czarnym kolorze tła.

W zdobnictwie łemkowskim malowane są słoneczka rozmieszczone na obwodzie lub na biegunach jajka i koncentrycznie rozchodzące się linie układające się w rozety.

Wzory poleskie miały elementy zdobnicze w postaci kreski typu łezkowego tworzące rozety i wachlarze. Były też jodełki, układające się w tzw. rózgi iglaste.

Wzory suwalskie wykonanywano szeroką kreską ornament łezkowy. W kompozycji przeważały motywy rozetowe uzupełnione ozdobnikami w postaci kropek, przecinków czy stylizowanych jaskółek.

Fot. Archiwum muzeum

1. Pisanka o wzorze suwalskim

2. Pisanki o wzorach huculskich

Wzornictwo huculskie jest wielobarwne, wzory są pisane niezwykle misternie, a kolory widoczne na skorupce to: czerwony, biały, zielony, żółty i czarny.

Kolejnym znanym na Dolnym Śląsku sposobem zdobienia jaj jest wyskrobywanie ostrym narzędziem motywów na jednokolorowym tle pisanki, barwionej w naturalnym barwniku.

Technika rytownicza pozwala na uzyskanie cienkiej, wiotkiej linii. Cieniowanie wydrapanej kreski, kontrast między bielą skorupki a farbą nadaje pisance odpowiedni ornament.

Fot. Archiwum muzeum

1. 2. Technika rytownicza

Metoda ta wymaga ogromnej precyzji. Końcem noża, igły, żyletki należy wyskrobać drobne i precyzyjne motywy, często na kruchej powierzchni wydmuszki.

Stosunkowo rzadko są stosowane na dolnym Śląsku techniki zdobienia jaj aplikacją, np. wyklejanie wzorami wyciętymi z kolorowego papieru.

Na kiermaszu organizowanym przez Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu są także tzw. oklejanki czyli jajka pokryte białym rdzeniem sitowia jeziornego i uzupełnione jaskrawymi nitkami wełnianymi.

Oprócz jajek zdobionych tradycyjnymi technikami są pokazane także jajka zdobione artystycznie, będące znakiem naszych czasów, wyrazem artystycznych możliwości i upodobań autorów.

Fot. Archiwum muzeum

1. Jajko malowane farbami akrylowymi

2. Jajko malowane farbami z haftem krzyżykowym

Czysta fantazja, oryginalny materiał użyty do zdobienia jajka dają zadziwiający czasem przejaw artystycznej twórczości. Coraz częściej w zdobnictwie jajek stosuje się kolorowe tusze, farby olejne, witrażowe folie metaliczne, farby brokatowe, koraliki czy haftowane detale.

Wszystko to sprawia, że jajko staje się przede wszystkim przedmiotem dekoracyjnym, a jego funkcja obrzędowa i symbolika schodzą na dalszy plan.

Palmy z Dolnego Śląska

Wśród spotykanych na Dolnym Śląsku palm na szczególne wyróżnienie zasługują te wykonywane przez przesiedleńców z Wileńszczyzny, dziś ze względu na swoją dekoracyjność popularne niemal w całej Polsce.

Fot. Archiwum muzeum

Palmy wileńskie

Wyplatane z suszonych i barwionych traw, ziół i kwiatów (nieśmiertelnik, krwawnik, tymotka) zwracają uwagę swoją formą i kolorystyką.

Rośliny zakomponowane poziomo lub pionowo układają się  w misterne wzory roślinne i geometryczne.

Palmy wileńskie mają kształt pałek różnej wielkości i grubości, zakończone kitą z farbowanej mietlicy (wysoka trawa o drobnych kłosach zebranych w wiechy).

Na Dolnym Śląsku można też spotkać wysokie, kilkumetrowe palmy wykonywane według tradycyjnych wzorów przez osadników z Sądecczyzny i Krakowskiego.

Wiązki długich gałązek leszczynowych lub wiklinowych okręcano spiralnie witką roślinną i dekorowano trzciną, bukszpanem, kwiatami i długimi kolorowymi wstążkami z bibuły, a następnie wieńczono czubem z bazi.

Nieco skromniejsze palmy wykonywane przez Poleszuków – bukiet z gałązek wierzbowych uzupełniały barwinek i papierowe, kolorowe kwiaty.

Zobacz też:

Oklejanie sitowiem

Skrobanie pisanki

Pisanie pisanek

Pisanki i kroszonki

Pisanki ze świata

Jak zrobić pisankę

Palmy mazowieckie

Kurpiowskie palmy 

Sztuka ludowa\pisanki i palmy

Muzea i skanseny\wrocław\muzeum etnograficzne