2016-03-16 Skrobanie kroszonek

Co łączy pisanki kujawskie z kroszonkami opolskimi? Z pewnością nie technika zdobienia.

Na Kujawach maluje się wzory na skorupce farbami akrylowymi, albo rysuje się je barwionym woskiem, zaś na Opolszczyźnie farbę ze skorupki zeskrobuje się nożykiem rytowniczym, tworząc misterne, niezwykle finezyjne, kwiatowe ornamenty.

Fot. Archiwum własne

1. Kroszonki opolskie

2. Porcelana opolska

3. Pisanki kujawskie

4. Ceramika tzw. włocławki

5. Pisanki kujawskie

6. Haft kujawski

Muzeum Etnograficzne w Toruniu pokazało uczestnikom warsztatów pisankarskich główne techniki zdobienia jajka wielkanocnego na Kujawach i Opolszczyźnie.

Wspólne dla tych regionów jest to, że podobne wzory co na pisankach występują też na ceramice. Pierwszą twórczynią, która przeniosła wzory z kroszonek opolskich na porcelanę była Stefania Okos, znana później pod nazwiskiem Topola.

Jury konkursu z roku 1963 wpadło na pomysł, aby w ten sam sposób co kroszonki malować porcelanę. Zarówno na kroszonkach jak i na porcelanie powstają arcydzieła. Ten sposób zdobnictwa stał się marką Opolszczyzny.

Fot. Archiwum własne i Muzeum Wsi Opolskiej

Kroszonki opolskie

Natomiast marką Kujaw są tzw. włocławki – ceramika stołowa i kuchenna z dawnych Włocławskich Zakładów Ceramiki Stołowej – ceniona i rozpoznawalna zarówno w Polsce jak i za granicą. Wzory na ceramice były malowane ręcznie przez malarki zatrudnione w fabryce.

120 lat tradycji zostało docenione przez pisankarki. Na Kujawach – odwrotnie niż na Opolszczyźnie – wzory z ceramiki twórczynie przeniosły na skorupkę jajka. Motywy zdobnicze są też czerpane z haftu kujawskiego, który zdobi fartuchy i czepce stroju ludowego, a także obrusy i serwety.

Metoda skrobania skorupki zwaną techniką rytowniczą, pozwala na uzyskanie cienkiej, wiotkiej linii, z której tworzy się kwiatowe kompozycje. Twórczynie cieniują wydrapaną kreskę, osiągając dzięki temu bardziej wyraziste motywy. Im linia jest cieńsza i im drobniejsze ornamenty, tym bardziej doceniana jest praca.

Dawniej kroszonki były wyskrobywane brzytwą. Jerzy Lipka, który był jednym z najbardziej aktywnych twórców ludowych Śląska Opolskiego, stworzył tzw. nożyk rytowniczy, który zastąpił brzytwę przy wykonywaniu kroszonek, dzięki czemu wzory stały się bardziej delikatne i precyzyjne.

Taki nożyk można wykonać samemu. Jak go zrobić i jak wyskrobywać przepiękne ornamenty, zobaczcie na filmie.