2013-12-14 Kute żelazne krzyże

Ręcznie kute żelazne krzyże, umieszczane na wierzchołkach kapliczek i krzyży drewnianych, stanęły przed Ratuszem na Rynku Kościuszki w Białymstoku. Muzeum Podlaskie, które jest organizatorem, tej wystawy, chce zwrócić uwagę na ginącą już sztukę ludową.

Organizatorzy maja nadzieję, że ekspozycja stanie się zachętą dla innych do poszukiwań i odkrywania przydrożnych krzyży i kapliczek.
Póki nie jest za późno, bo te bogate w zdobienia – zrobione kowalskim młotem – krzyże zaczynają odchodzić w zapomnienie.

Fot. Archiwum muzeum

Żelazne krzyże

Giną niszczone, a w ich miejsce stawiane są nowe, metalowe, pozbawione kutych elementów. Tymczasem tradycja zdobienia krzyży w północno-wschodniej Polsce sięga XVIII wieku. Szczyt rozwoju tej kowalskiej sztuki ludowej przypada na ostatnie dziesięciolecia XIX i początku XX wieku.

Krzyże były fundowane przez wyznawców katolicyzmu i prawosławia. Są świadectwem pobożności i religijności mieszkańców wsi. Ale zarazem są dziełami sztuki ludowej wiejskich rzemieślników.

Fot. Archiwum muzeum

Żelazne krzyże

Krzyże zachwycają niespotykaną w innych regionach Polski dekoracyjnością i różnorodnością kompozycji, nie mając swoich odpowiedników w oficjalnym nurcie sztuki. Pod względem artystycznym można je porównywać do krzyży z terenu Litwy, które w 2001 r. zostały wpisane na światową listę dziedzictwa UNESCO.

Na plenerowej wystawie, która potrwa do 30 stycznia, są zaprezentowane przykłady charakterystycznych rozwiązań zdobniczych, stosowanych na podlaskich żelaznych krzyżach.

Fot. Archiwum muzeum

Żelazne krzyże

Są tam zarówno formy najprostsze, tworzone z dwóch krzyżujących się pod kątem prostym pasów metalu, ze skromnymi elementami dekoracyjnymi przy zakończeniu ramion, po te o bogatej, rozbudowanej ażurowej ornamentyce.

Muzeum Podlaskie w Białymstoku od wielu lat gromadzi oraz dokumentuje krzyże i kapliczki z województwa podlaskiego.

Fot. Archiwum muzeum

Żelazne krzyże

Projekt „Krzyż kowalski na Podlasiu – dzieło sztuki ludowej i jego ochrona” jest realizowany w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe”, priorytet „Kultura ludowa”, ogłoszonego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zobacz też:

Kapliczki kaszubskie http://wiano.eu/article/1717

Kapliczki lubelskie http://wiano.eu/article/1421

Kapliczki lubelskie http://wiano.eu/article/746

Kowal kuje żelazo http://wiano.eu/article/2158

Praca kowala http://wiano.eu/article/1859

Kuźnia kowala http://wiano.eu/article/1115

Praca w kuźni http://wiano.eu/article/973

Kowale z Bieńkowic http://wiano.eu/article/502