2015-03-03 Topienie Marzanny

Niechaj wiosna przybywa, a zima szybko znika.

Zrobimy dziś Marzannę - ze słomy i z patyka!

Ludowe obrzędy przywoływania wiosny odbywały się w czasie Wielkiego Postu niezależnie od wszelkich praktyk kościelnych. W czwartą niedzielę wielkopostną praktykowano obyczaj unicestwiania kukły zwanej Marzanną, Moreną, Marzoniokiem, a nawet Śmiercią, czy Śmiercichą.

Fot. Archiwum muzeum - D. Krześniak

1. Podpalenie i topienie Marzanny

2. Marzanny przygotowane na zeszłoroczny konkurs

Marzanna była uosobieniem wszelkiego zła kojarzonego z zimą, zatem jej podpalenie i zatopienie oznaczało pokonanie zimy, towarzyszących jej chorób i utrapień. Lecz istotą obrzędu było nie tylko niszczenie zimy, ale także przywołanie wiosny i doprowadzenie do jak najszybszej zmiany pór roku.

Podstawę obrzędowej kukły stanowił pęk słomy, który owijano białym płótnem i  gałgankami. Niekiedy Marzanna otrzymywała strój druhny – białą odświętną koszulę, gorsecik, spódnicę, fartuszek i wianek na głowę.

Kukłę w uroczystym orszaku obnoszono przez wieś od domu do domu, wierząc, że w ten sposób zbierze wszelkie nieszczęścia i zmartwienia. Dodatkowo, przy każdej napotkanej kałuży zatrzymywano się i zanurzano głowę Marzanny w wodzie, by ją napoić.

Fot. Archiwum muzeum - D. Krześniak

1. Obnoszenie Marzanny

2. Chodzenie z gaikiem

Dopiero o zmroku, gdy pochód dobiegał końca, a wszystkie gospodarstwa zostały już odwiedzone, wynoszono kukłę poza granice wsi, do rzeki, gdzie następowało jej podpalenie i zatopienie.

Rytuał ten był wstępem do innego obrzędu – obchodzenia wsi z Nowym Latkiem, czyli gaikiem. Oto następnego dnia po spaleniu Marzanny uroczyście wnoszono do wsi symbol wiosny – dużą, sosnową gałąź udekorowaną wstążkami, wydmuszkami jaj i innymi barwnymi ozdobami.

Pojawienie się Nowego Latka było dla wszystkich sygnałem, iż tegoroczna zima ustąpiła miejsca wiośnie.

Zwyczaj topienia Marzanny i uroczystego wniesienia na teren wsi gałęzi symbolizującej wiosnę wzbudzał wiele emocji, radości i był doskonałą okazją do integracji dzieci i młodzieży.

Wprawdzie dziś traktujemy go nieco mniej poważnie, jednak nadal jest podstawową dziecięcą zabawą praktykowaną pierwszego dnia kalendarzowej wiosny.

I choć wiele zależy obecnie od naszej pomysłowości, fantazji i kreatywności, to główne zasady wypędzenia Marzanny pozostają niezmienne. Podobnie zresztą jak nadrzędny cel tego rytuału – pożegnanie zimy i powitanie wiosny.

Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu zachęca dzieci i młodzież do wspólnego świętowania zmiany pór roku 20 marca. Muzeum przygotowało na ten wyjątkowy dzień wiele atrakcji w ramach imprezy „Powitanie wiosny w skansenie”.

Zabawie towarzyszy konkurs na „Najciekawszą Marzannę”, którego celem jest wykonanie Marzanny – kukły będącej uosobieniem zimy.

Zgodnie z regulaminem konkursu prace powinny nawiązywać do zmiany pór roku – odejścia zimy i nadejścia wiosny oraz uosabiać nieszczęścia, choroby, czy też zmartwienia nękające ludzi w okresie zimowym. A zatem Marzanny nie powinny być pięknymi pannami, ale brzydkimi, a może wręcz odrażającymi postaciami.

Marzanna może też symbolizować złe oceny otrzymywane przez uczniów w okresie zimowym. Teraz wraz z Marzanną trzeba je utopić w rzece.

Poszczególne części kukły muszą być odpowiednio połączone, aby się nie rozpadły podczas parady Marzann.

Prace wykonane zbiorowo (grupa minimum 3 osób) należy dostarczyć na teren skansenu w dniu imprezy „Powitanie wiosny w skansenie” - 20 marca 2015 r., po wcześniejszym zgłoszeniu uczestnictwa.

Na wykonawców najciekawszych Marzann czekają nagrody.

Prezentacja wszystkich Marzann zgłoszonych do konkursu odbędzie się podczas wspomnianej imprezy.

Następnie orszak wiosenny uda się nad rzekę, gdzie zgodnie z tradycją Marzanna zostanie spalona i utopiona.

Lecz to jeszcze nie koniec atrakcji. W salach dydaktycznych zaplanowano projekcje prezentacji multimedialnej „Zwyczaje i obrzędy wiosenne na Mazowszu”, przybliżającej bogatą symbolikę Świąt Wielkanocnych.

Ponadto uczestnicy imprezy zwiedzą dwór, galerię rzeźby i powozownię oraz zabytkowe obiekty na terenie skansenu.

Podczas przejażdżki wozem konnym będzie można podziwiać budzącą się do życia przyrodę. Zwieńczeniem pobytu w skansenie będzie ognisko i wspólne pieczenie kiełbasek.

(Kiełbaski należy dostarczyć we własnym zakresie lub zamówić telefonicznie w skansenowskiej karczmie kilka dni wcześniej. Kontakt: 603 063 545).

Koszt udziału w  imprezie wynosi zaledwie 11 zł od osoby. Rezerwacji prosimy dokonywać z co najmniej 3 – dniowym wyprzedzeniem telefonicznie (nr tel. 24 275 28 83 wew. 36 lub 37) lub mailowo (rezerwacje@ mwmskansen.pl).

Agnieszka Chalicka-Jezierska

Zobacz też:

Jak zrobić Marzannę

Konkurs na Marzannę

Topienie Marzanny

Marzanna na Śląsku

Konopielka włóczebne

Gaik

Bocianie łapy

Konopielka

Zwyczaje i obrzędy wiosenne