2015-10-02 Kasza z kaszarki

W tradycyjnej polskiej kuchni ważne miejsce zajmowała kasza gryczana, która powstaje z nasion gryki. Nasiona tej rośliny są bogate w różne substancje odżywcze, m.in. w białko, skrobię, tłuszcze i witaminy, stąd tak ważne jej miejsce w polskiej kuchni.

Aby otrzymać kaszę, trzeba ziarna gryki rozkruszyć, zaś by mieć mąkę - trzeba je zetrzeć na żarnach.

Fot. Archiwum własne

1. Żarno stolikowe - Muzeum Wsi Radomskiej

2. Stępa kielichowata - skansen w Kłóbce

Dawniej kasze były wyrabiane domowym sposobem. Gospodynie używały do rozdrabniania ziarna specjalnych drewnianych stępów, wykonanych z twardego, zwykle bukowego, wypalonego w środku klocka.

Stępy były zaopatrzone w tłuk tzw. stępor z drewna lub kamienia.

Gospodynie godzinami tłukły ziarna w stępach. Jak ciężka to była praca można się przekonać odwiedzając skanseny. Tam w czasie imprez folklorystycznych są udostępniane stępy zwiedzającym, nawet można sobie utłuc nieco kaszy na obiad.

Aby otrzymać mąkę gryczaną, ziarna trzeba było trzeć w innym urządzeniu, a mianowicie w żarnach – dwóch kołach wykonanych z kamienia, obudowanych drewnianą konstrukcją.

Cywilizacja szła na przód, stępy i żarna zastąpiły specjalne urządzenia mechaniczne. W Muzeum Wsi Radomskiej zaprezentowano kaszarkę – urządzenie do rozcierania ziaren gryki na kaszę i mąkę gryczaną.

W otrzymanie tych produktów trzeba było także włożyć dużo wysiłku, bowiem napęd maszyny był ręczny. Ale za to robota szła sprawniej.

Fot. Archiwum włane

Kasza gryczana

Dania z kaszy

Dużym przysmakiem gospodarstw wiejskich była kasza gryczana ugotowana na sypko, okraszona skwarkami, popijana kwaśnym mlekiem, maślanką, serwatką lub chłodnym mlekiem słodkim.

Podawano ją zazwyczaj w drewnianych miskach.

Kasza gryczana swoje miejsce zajęła też w kuchni wyższych sfer, gdzie podawano ją na srebrnych półmiskach.

Na przykład prostym, smacznym daniem była kasza gryczana polana sosem grzybowym lub serwowana z duszonymi grzybami. Ale też robiono pierogi i gołąbki z farszem z tej kaszy. Podobnym farszem nadziewano też bułeczki drożdżowe nazywane kaszakami.

Farsz z kaszy gryczanej

Składniki:
• Kasza gryczana
• Cebula
• Masło, smalec lub skrawki słoniny
• 1 jajko
• Twaróg

• Grzyby suszone
• Sól, pieprz

Wykonanie:
Jedną szklankę kaszy lub więcej, zależnie od zapotrzebowania, ugotować na sypko.

Przesmażyć krótko z drobno posiekaną cebulą zrumienioną na maśle, smalcu lub skrawkach ze słoniny. Dodać sól i pieprz do smaku. Można też dodać 1 całe jajko.

Do farszu z kaszy można także dodać dobrego niekwaśnego twarogu roztartego na gładką masę lub grzyby suszone namoczone na noc, ugotowane i drobno posiekane.

Ciasto robi się tak samo jak na inne gotowane w wodzie pierogi.
Pierogi gotować w osolonym wrzątku. Gdy wypłyną, są gotowe. Wyjmować łyżką cedzakową na półmisek, polać roztopionym rumianym masłem lub słoninką ze skwarkami albo gęstą, kwaśną śmietaną.

Jak z gryki ludzie kaszę robili w kaszarce