2016-09-27 Wieś, której nie ma

Kępa tak nazywała się zachodniopomorska wieś rybacka, która już dzisiaj nie istnieje. Pozostały po niej: trochę gruzów, zdziczałe jabłonie, grusze i śliwy, a także fotografie z przełomu XIX i XX wieku znajdujące się w archiwach Muzeum Narodowego w Szczecinie.

Na zdjęciach widzimy życie mieszkańców wsi, ich zajęcia, sprzęty oraz narzędzia rybackie i rolnicze. Wioska, która będąc w przyrodniczej izolacji, nie przekroczyła progu cywilizacyjnych zmian szybko wkraczających do każdej sfery życia.

Fot. Archiwum muzeum

Kępa

Muzeum udostępniło archiwalne zdjęcia, prezentując wystawę w ramach Zachodniopomorskich Dni Dziedzictwa, odbywających się w tym roku pod hasłem „Pamięć miejsc i ludzi”. Wystawa potrwa do 2 października.

Kępa po raz pierwszy została wymieniona w materiałach źródłowych w 1541 roku. Powstała prawdopodobnie w XV wieku, kiedy mieszkańcy Regoujścia - portu przy ujściu Regi - ze względu na pogarszające się warunki hydrograficzne, musieli poszukać innego miejsca do życia.

Przekopanie w końcu XV wieku dolnego odcinka rzeki i skierowanie jej głównego koryta bezpośrednio do morza z równoczesnym zasypaniem mierzei pomiędzy jeziorem, a Bałtykiem przyczyniły się do izolacji Kępy leżącej na płaskim i bagnistym terenie rozlewiska Starej Regi.

Kępa była wsią rybacką, ale mieszkańcy trudnili się także hodowlą głównie bydła i drobiu.

Na podstawie źródeł historycznych wiemy, że w końcu XVI wieku we wsi mieszkało 11 rybaków z rodzinami. W 1628 roku było ich 16, a w 1741 roku Kępę zamieszkiwało tylko 37 osób. Natomiast w latach
20. XIX wieku ich liczba wzrosła do 123 osób.

Rzeczą ciekawą jest to, że przez cały okres istnienia wsi, niezależnie od liczby mieszkańców, domów w Kępie było zawsze 11. Domy te o konstrukcji szkieletowej należały do typu dolnosaksońskiego, zwanego halowym. Jest ono charakterystyczne dla budownictwo wsi rybackich wybrzeża Pomorza Zachodniego.

Fot. Archiwum muzeum

Kępa

Dom taki wyróżnia się tym, że pod jednym dachem znajdują się pomieszczenia mieszkalne, gospodarcze i inwentarskie. Całość stanowi dużą budowlę nakrytą obszernym, czterospadowym dachem, o wejściu w ścianie szczytowej i dużej sieni, która pozwala na wykonywanie wielu czynności bez wychodzenia na zewnątrz.

Skupienie wielu pomieszczeń pod jednym dachem, w tym przeznaczonych dla zwierząt, było bardzo korzystne w wilgotnym i wietrznym klimacie morskim. Pozytywnie wpływało na bilans cieplny, a zazwyczaj zwarta zabudowa wsi, tak jak w Kępie, chroniła przed sztormami.

Najważniejszym środkiem transportu w Kępie były charakterystyczne dla niej łodzie, długie, stosunkowo wąskie, o prostych burtach i wyraźnie zadartym dziobie. Służyły do połowów ryb na jeziorze, do transportu płodów rolnych, siana, a w chłodnych porach roku także zwierząt.

W latach 30. XX wieku pomiędzy Mrzeżynem a Dźwirzynem wybudowano jednostkę wojskową. Jej sąsiedztwo w zasadniczy sposób przyczyniło się do wyludnienia miejscowości, a kres położyła decyzja Konferencji Poczdamskiej o przyznaniu Ziem Zachodnich Polsce i całkowita wymiana ludności.

Ostatni ślad Kępy widnieje na mapie sporządzonej w 1945 roku przez
ks. Stanisława Kozierowskiego, ale już wtedy była prawdopodobnie niezamieszkała.

Przejęcie jednostki przez Wojsko Polskie i włączenie terenu Kępy w jej obszar unicestwiło wieś, jak i pamięć o niej.

Dzisiaj, gdy teren ten nie należy już do wojska, można zobaczyć jak niewiele po niej pozostało. Trochę gruzów i zdziczałe jabłonie, grusze i śliwy, których zgrupowania pokazują, w których miejscach były ogrody.

Iwona Karwowska - kurator wystawy

Zobacz też:

Sztuka ludowa\fotografia

Ziemiaństwo i inne wspomnienia Sołtysa