2012-08-11 Żniwa na Kaszubach

W Dzień Matki Boskiej Zielnej, czyli 15 sierpnia - zwanym tak z racji tego, że święci się w tym dniu plony zbóż i zioła w kościołach - pracownicy Kaszubskiego Parku Etnograficznego we Wdzydzach Kiszewskich są ubrani w tradycyjne stroje i biorą udział w niezwykłym widowisku.

Z tradycyjną pieśnią „Plon niesiemy plon” wyruszą na skansenowskie pola, aby żniwować, czyli zbierać plony. 

Fot. Archiwum muzeum - Grzegorz Niemczyk - Szyszka

1. W tradycyjnych strojach

2. Oczekiwanie na żniwiarzy, w dali duch żniwiarzy - dziewczyna w białej szacie

 
Przypomną widzom, jak dawniej przebiegały żniwa, jakie zwyczaje wiązały się ze zbieraniem plonów. 

Pieśń przewodnia widowiska brzmi:

„Stoi bylicka na odłogu,
Do grabieliśmy chwała Bogu
Plon niesiemy plon
Naszemu państwu w dom”.

Widowisko rozpoczyna się od pojawienia się ducha żniwiarzy – dziewczyny odzianej w białą szatę i z wiankiem na głowie. Obudzi  ona śpiących jeszcze gospodarzy, żeby zaczynali swoją pracę, bo deszcz wisi w powietrzu, a zboże trzeba zbierać.

Fot. Archiwum muzeum - Grzegorz Niemczyk - Szyszka

1. Kosiarze ostrzą kosy

2. Żniwiarze wyruszają do kościoła

Ale zanim zaczną się żniwa, żniwiarze idą do kościoła, aby pomodlić się o słoneczną pogodę, by mogli na czas zebrać plony.

Idą do skansenowskiego kościoła, śpiewając modlitewne pieśni:

Fot. Archiwum muzeum - Grzegorz Niemczyk - Szyszka

Żniwiarze w kościele

„Kto się w opiekę
Odda Panu swemu
A całym sercem ufać będzie Jemu
Szczęście będzie mieć od Boże".

 
"Mam obrońcę Boga
Nie przyjdzie na mnie
Żadna straszna trwoga".

W kościele żniwiarze modlą się mówiąc:

Wszechmogący Boże
Nie tak obfitym jak niegdyś 

obdarzyłeś nas w tym roku urodzajem
Lecz i ta trocha którąśmy z twojej ojcowskiej ręki otrzymali
wystarczy nam, aby nas zachować,
Gdy ty jeszcze błogosławieństwa swego nam udzielasz.

 
Dlatego dziękujemy ci serdecznie za te twoje szczupłe dary,
I prosimy cię, abyśmy z nich pod twoją opieką spożywali
dobrze nimi zarządzali i zasłużyli sobie kiedyś

na większe być postawionym 
i wziąć udział w niespożytych dobrach wiecznego żywota
przez Chrystusa Pana naszego Amen.

I znów słychać słowa tradycyjnej pieśni żniwiarzy:

„Przede dworem stoją skopy
Już dorżnęli nasze chłopy
Plon niesiemy plon
Naszemu państwu w dom” .

Fot. Archiwum muzeum - Grzegorz Niemczyk - Szyszka

1. 2. Żniwa rozpoczęte

Zanim rozpoczną się na dobre żniwa, chłopak tzw. przetnik otrzymuje zadanie: 

 
„Weź pierwsze kłosy, zetnij na krzyż rzuć”.

Znak krzyża zrobiony z pierwszych kłosów miał pomóc żniwiarzom w zbieraniu plonów. Oznaczał też niezwykły szacunek, jaki okazywali zebranym plonom. Chleba z tego ziarna przecież musiało starczyć na cały rok. 

Kiedy już żniwa dobiegały końca, ostatnie kłosy zbierano w tzw. pęk (na Mazowszu zwane przepiórką) i związywano tuż przy kłosach. Pęk strojony był we wstążki i kwiaty. Mogły robić to tylko mężatki, bo jak mówiono na Kaszubach – pannom mogłyby się nieślubne dzieci przytrafić.

Fot. Archiwum muzeum - Grzegorz Niemczyk - Szyszka

1. Grabienie ostatniego snopa

2. Żniwiarze zanoszą wieniec dożynkowy do domu gospodarzy

  
Podobnie jak w innych regionach, także tutaj na Kaszubach robiono wieniec z kłosów tzw. plon i niesiono go ze śpiewem na ustach „Plon niesiemy plon” do domu gospodarzy. Po drodze parobcy oblewali wodą żniwiarzy, aby na drugi rok dobrze zboże obrodziło.

 
Na Kaszubach w zwyczaju było zaniesienie ostatniego snopa do stodoły i poświęcenie go przez gospodynię. Był to znak, że żniwa zostały ukończone.

Fot. Archiwum muzeum - Grzegorz Niemczyk - Szyszka

1.2. Zaniesienie ostatniego snopa do stodoły

Do domu gospodarzy był zanoszony też bukiet kłosów, które gospodyni zatykała z tyłu za święty obraz. Na drugi rok z tych kłosów jako pierwsze wysiewano zboże na polach.

Po żniwach gospodarze wyprawiali dla żniwiarzy w podzięce poczęstunek.

Zobacz też:

Żniwa w skansenie w Sierpcu http://wiano.eu/article/1802 

Żniwa w skansenie http://wiano.eu/article/1785

Żniwa w skansenie w Sierpcu 2012 http://wiano.eu/article/1783
Żniwa w skansenie w Sierpcu 2011 http://wiano.eu/article/1171
Święto chleba w Ciechanowcu http://wiano.eu/article/1159
Wieniec dożynkowy http://wiano.eu/article/1776
Jak powstawał chleb http://wiano.eu/article/1714