2014-10-07 Hafty kujawskie

Hafty kujawskie. Zdobiły  strój noszony w  historycznej dzielnicy Polski położonej pomiędzy Wielkopolską, Pomorzem i Mazowszem. Terytorium tego regionu dzieli się  na Kujawy Polne zwane też Czarnymi i Leśne.

Polne, leżą  na bardzo żyznych ziemiach, Leśne na gruntach mniej urodzajnych. Strój rozwinął się lepiej na bogatszych Kujawach Czarnych, ale i tam przestał być  powszechnie noszony już pod koniec XIX w.

Hafty zdobiły elementy stroju kobiecego: spódnicę (spódnik), kryzę koszuli, ale przede wszystkim czepek i zapaskę. Na tych dwóch ostatnich elementach ubioru wyszycia były zawsze  białe.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft na denku czepka (kopki)

2. Haft na zapasce

Motywy haftu
Kujawskie czepce zdobią prawie wyłącznie elementy kwiatowe i roślinne, chociaż spotyka się też serca, kółka,  kwadraty, ślimacznice i esownice.

Na główce jest umieszczana tylko jedna rózga zawsze mającą układ osiowo-symetryczny. Motyw ten ma kształt prawie  koła, w którym oś symetrii stanowi linia pionowa będąca „pniem” rózgi (nazwa kompozycji kwiatowej).

Na zapaskach (fartuchach) wyszycie tworzyły powtarzające się rytmicznie, ułożone pasowo motywy, zawsze kwiatowe, najbardziej rozbudowane na narożach zapaski, a hafty na bandażach (na trokach, wiązaniach fartucha)  miały formę niewielkich bukiecików.

Czasami brzegi  zapasek i bandaży wykańczano niedużymi, dzierganymi ząbkami. 

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1.Haft na denku czepka (kopki)

2.Haft na denku czepka (kopki)

3.Haft na narożu zapaski

4.Haft na narożu zapaski

Sposób haftowania
Do wyszyć  używano nici bawełnianych, a do robionych na tiulowych czepkach aplikacji białego płótna lub batystu. Natomiast do aplikacji na tkaninach bawełnianych używano tiulu.

Do haftów na czepkach najczęściej stosowano:sznur przed igłą. Wszystkie one oprócz sznureczka i ściegu przed igłą były wykonywane na podkładzie. 

Aplikacje mocowano do tiulu  widocznymi lub ukrytymi ściegami, najczęściej był to bardzo gęsty ścieg przed igłą, sznureczek i ścieg dziergany.

Na czepkach czyniono to w dwojaki sposób przyszywając batyst, płótno na wierzchniej lub spodniej stronie tła, natomiast w zapaskach tiul naszywano zawsze po wierzchniej stronie tkaniny.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Ściegi

1.ścieg przed igłą  

2. sznureczek

3. ścieg dziergany  

4. wałeczek

Jakie części stroju ozdabiano
Hafty umieszczano na prawie całej powierzchni denka czepka (kopki) oraz wzdłuż trzech boków zapaski, niewielkie wyszycia zdobiły także jej wiązania (bandaże).

Kopki szyto, zawsze z tkanin białych, odświętne z bawełnianego tiulu, noszone przy okazjach mniej uroczystych z cienkich tkanin bawełnia-nych.

Na zapaski natomiast przeznaczano gładkie materiały bawełniane,  najchętniej  używając czerwonego  inletu.

Wyszywaniem czepków i zapasek zajmowały się nie zamożne kobiety, a haftowanie stanowiło dla nich często podstawowe źródło dochodu. Nazywano je od czepków, których wyszywały najwięcej kopiarkami.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania

1. Haft z denka czepka (kopki)

2. Haft z denka czepka (kopki)

3. Rysunek haftu z naroża zapaski

4. Rysunek haftu z bandaży zapaski

5. Rysunek haftu z bandaży zapaski

Nauka haftu dla początkujących

Warto wiedzieć, że:

bandaże - szerokie taśmy służące do zawiązywania zapaski. Na końcach, w części nie służącej do wiązania zdobione haftem. Widoczne spod krawędzi kaftana lub gorsetu.

inlet (niem. Inlett) -  gęsta, bawełniana tkanina produkcji fabrycznej, przeważnie w kolorze czerwonym, używana głównie na wsypy poduszek i pierzyn. 

kopiarka  - hafciarka zajmująca się haftowaniem czepków.

kopka - czepiec tiulowy, płócienny lub batystowy wykonany z prostokątnego płata tkaniny z jednej strony lekko zaokrąglonego. Zdobiona na główce białym haftem.  

rózga - kompozycja kwiatowa w formie drzewa życia, haftowana na denku czepka.

spódnik (kiecka) – sama spódnica lub spódnica z doszytym stanikiem spełniająca rolę bielizny spodniej. Kobiety nosiły jednocześnie 3-4 spódniki szyto je z różnych tkanin. Te z  czerwonego lub brunatnego sukna albo barchanu zdobiono czarnym haftem płaskim o motywach roślinnych.
 

Zobacz też:

Encyklopedia haftu

Haft kujawski

Haft łowicki

Haft biskupiański

Haft kaszubski

Haft łowicki

Haft sieradzki

Haft kujawski

Haft kurpiowski

Haft kaszubski

Haft kujawski