2014-11-22 Ludowe świątki

Tegoroczny konkurs Współczesnej Ludowej Sztuki Religijnej i towarzysząca mu wystawa jest już 41. edycją przeglądu ludowej twórczości plastycznej o charakterze religijnym. W tym roku Komisja Artystyczna oceniła 130 prac, w tym rzeźby w drewnie, ceramikę figuralną i malarstwo, zgłoszonych przez dwudziestu wykonawców.

Skromniejszy niż zazwyczaj krąg wykonawców, uzasadniony wieloma okolicznościami, nie wpłynął na obniżenie poziomu konkursu. Nagrodzono i wyróżniono prace wzruszające szczerą ekspresją, uderzające odwagą rozwiązań kompozycyjnych i kolorystycznych.

Fot. Archiwum muzeum

Fragment wystawy

Dzieła te, których autorzy operują nader skromnymi środkami plastycznymi, wybieranymi zwykle instynktownie -  przekazują wiedzę o tradycji religijnej, głęboko w polskiej kulturze zakorzenionej, wskazując na jej bogactwo i różnorodność.

Jury oceniło wartość kompozycji, polichromii, własnej interpretacji tematu, czy też ciekawy sposób przeniesienia znanego wzoru ikonograficznego.

Przez wiele lat kielecki konkurs skupiał twórców związanych z regionem kieleckim. Następnie stał się niepostrzeżenie przeglądem o charakterze ogólnopolskim.

Podnosi to niewątpliwie jego rangę, ale świadczy także o potrzebie istnienia szerokiej platformy wypowiedzi. Jest nią niewątpliwie, i mamy nadzieję nadal pozostanie, konkurs i wystawa ludowej sztuki religijnej w Kielcach, najstarsza i zarazem najciekawsza w regionie inicjatywa kulturalna.

Dla nowych uczestników, rozpoczynających karierę artystyczną bądź tych, którzy zdecydowali się zaprezentować swoje prace szerszej publiczności stwarza szansę na konfrontację własnych umiejętności z talentem innych wykonawców oraz opinią Komisji Artystycznej.

Konkurs jest organizowany regularnie od 1973 roku (w latach 1973-1974 pod nazwą Ludowa Sztuka Sakralna, od 1993 r. Współczesna Ludowa Sztuka Religijna).

Inicjatorem pomysłu był dr Stefan Rosiński, etnograf z Muzeum Wsi Radomskiej, który w 1972 roku przygotował pilotażowy konkurs dla twórców regionu opoczyńskiego i wystawę, prezentowaną w lokalu Stowarzyszenia PAX w Opocznie oraz siedzibie Wojewódzkiego Oddziału Stowarzyszenia PAX w Kielcach.

Wydarzenie to zapoczątkowało doroczne przeglądy twórczości obejmujące zasięgiem teren ówczesnego województwa kieleckiego, a następnie także jego pogranicza.

Z uwagi na problemy organizacyjne i finansowe było wielce prawdopodobne, że 40.  jubileuszowe spotkanie z ludową sztuką religijną zakończy długoletnią historię tego ważnego wydarzenia artystycznego, które na trwałe wpisało się nie tylko w działalność Kieleckiego Oddziału Katolickiego Stowarzyszenia  Civitas Christiana (do 1983 r. Stowarzyszenia PAX), ale także w harmonogram imprez dorocznych miasta Kielce.

Z ogromną ulgą przyjęliśmy deklarację organizatorów, którzy zadecydowali, że kieleckie konkursy i wystawy, wspierające i promujące ludową twórczość plastyczną, będą kontynuowane. Każdy z nich, w sposób szczególny angażował twórców do pracy, stwarzał możliwość konstruktywnej rywalizacji.

Wśród rzeźbiarzy interesująco zaprezentowali swoją twórczość, wyróżnieni I nagrodą ex aequo Grzegorz Król z Końskich i Dionizy Purta z Białegostoku, twórcy o zdecydowanie odmiennej wyobraźni plastycznej.

Fot. Archiwum muzeum

1. Zesłanie Ducha Świętego - Grzegorz Król

2. Kapliczka - Dionizy Purta

3. Święta Rodzina - Grzegorz Król

Rzeźby pierwszego z nich, dojrzałe warsztatowo i zróżnicowane pod względem treści posiadają także wartości dydaktyczne. Oprócz wyobrażeń popularnych świętych - patronów i orędowników w różnych życiowych sprawach - twórca ten wciąż poszukuje nowych inspiracji wprowadzając odbiorcę szerzej w zagadnienia ikonografii.

Wyjątkowe walory kompozycyjne i malarskie przedstawia Zesłanie Ducha Świętego, barwny fryz subtelnie zarysowanych postaci Matki Bożej i Apostołów zgromadzonych w Wieczerniku. Nad ich głowami umieścił artysta wizerunek gołębicy i ogniste języki symbolizujące ducha świętego zesłanego przez Chrystusa na każdego z nich.

Indywidualny charakter mają rzeźby Dionizego Purty, który przemawia do odbiorcy językiem prostym, a wzrusza szczerą i naiwną poetyką. Pozornie surowe, o mocno zgeometryzowanym i uproszczonym modelunku, przyciągają czystą, ciepłą i nie pozbawioną dekoracyjności polichromią.

Szczególnymi walorami plastycznymi wyróżniają się kapliczki, których estetyka przywołuje klimat dawnych wiejskich kapliczek i krzyży przydrożnych, charakterystycznych elementów polskiego krajobrazu.

Zasłużenie wysoko ocenione zostały prace Zbigniewa Łabudy z Kielc. Obok wyobrażeń Madonn, których urodę chętnie wywodzi z ludowo-barokowego wzorca, twórca ten przedstawił do oceny wykonane w reliefie strefowe kompozycje o bogatej narracji i żywej kolorystyce: Święty Antoni Padewski oraz Izydor Oracz, patron rolników.

Fot. Archiwum muzeum

1. Madonna - Zbigniew Łabuda

2. Święty Antoni Padewski - Zbigniew Łabuda

Pozytywną ocenę Komisji Artystycznej zyskały także rzeźby Jana Domińczyka z Kielc, emerytowanego lekarza pediatry, który od ponad ćwierćwiecza rzeźbi z ogromną pasją i zamiłowaniem, przede wszystkim dla własnej przyjemności.

Rzeźbienie świątków zawsze przynosiło mu radość i wytchnienie po pracy zawodowej. W tym roku wyróżniono: Przemienienie Pańskie, Ukoronowanie Najświętszej Marii Panny i Ukrzyżowanie Pana Jezusa, za walory rzeźbiarskie, własne rozwiązania ikonograficzne i szczególną ekspresję przedstawień.

W tej samej kategorii twórczości oceniono pozytywnie Szopkę Wojciecha Grzędowskiego z Petrykoz, za narracyjność sceny oraz umiejętne połączenie walorów rzeźbiarskich z warstwą malarską.

Drobne figurki Świętej Rodziny i Trzech Króli ustawił artysta wewnątrz szopki, a pastuszków wraz z całym stadkiem owiec w proscenium, na tle ciekawie zakomponowanej stajenki-groty, z muzykującym aniołkiem na skalnym występie.

Fot. Archiwum muzeum

Szopka - Wojciecha Grzędowskiego

Skromniej, podobnie jak w ubiegłych latach, byłoreprezentowane  malarstwo, z uwagi na małą liczbę twórców działających w tej dziedzinie. Po raz kolejny przedstawił swoje obrazy malowane kredką Damian Rebelski z Bydgoszczy.

W życiu tego młodego twórcy sztuka pełni funkcję terapeutyczną, a kieleckie konkursy stały się szansą na pogodniejsze i ciekawsze życie. We wszystkich jego pracach uproszczony rysunek jest podporządkowany całkowicie walorom malarskim.

Fot. Archiwum muzeum

Święty Piotr - Damiana Rebelskiego

Komisja Artystyczna najwyżej oceniła obrazy: Święty Piotr opowiada Korneliuszowi o Jezusie, za narracyjność sceny oraz Matka Boska z Dzieciątkiem i Janem Chrzcicielem, za kompozycję, w której dominuje hieratyczna sylwetka niewiasty, a wzrusza pomniejszona do wielkości dziecka postać świętego Jana z krzyżem.

Lucyna Kozłowska od kilku lat wypowiada się w malarstwie i tematyce religijnej. Jej przewodnikiem duchowym i postacią, którą maluje najchętniej jest Święty Franciszek. Wśród tegorocznych prac pani Lucyny ciekawą diagonalną kompozycją oraz subtelnym klimatem przedstawienia wyróżnia się obraz Święta Rodzina.

Fot. Archiwum muzeum

Święta Rodzina - Lucyna Kozłowska

Andrzej Ślęzak, także ze Skarżyska-Kamiennej po raz pierwszy przedstawił swoje rzeźby i obrazy do oceny. Uwagę jury zwrócił obraz Kolędnicy, co powinno być wskazówką, w jakim kierunku twórca ten powinien doskonalić swój warsztat.

Katarzyna Janik z Żywca zaproponowała do oceny cztery, niewielkiego formatu obrazki o religijnej treści, nawiązujące techniką i konturowym obrysem do lokalnej tradycji malarstwa na szkle.

Wszystkie wprawnie namalowane, z dużą dozą wyczucia kompozycji przypominają dążącą do ładności sztukę ilustrowania, co nie mieści się w przyjętej przez organizatorów konwencji ludowej. Jednakże, z uwagi na dekoracyjny charakter prac, stanowią one wdzięczny akcent plastyczny ekspozycji.

Interesująco zaprezentowali tego roku swoją twórczość ceramicy. Formowanie figur w glinie nie jest łatwe, wymaga dużych umiejętności i doskonałego opanowania warsztatu. I nagrodą, w tej dziedzinie, uhonorowano rzeźby Henryka Rokity, znanego ceramika z Rędocina, który z równą łatwością potrafi posługiwać się kołem garncarskim, jak i rzeźbić w glinie figury świętych.

Charakterystyczne, nieco przysadziste sylwetki postaci, zdradzające umiejętne wykorzystanie techniki toczenia, odznaczają się wysokim poziomem artystycznym i wysmakowanym w tonacji szkliwem.

Bogactwem treści i walorami poznawczymi, jak co roku, wyróżniają się rzeźby Elżbiety Klimczak z Obic - wyobrażenia świętych patronów z charakterystycznymi, rozpoznawalnymi atrybutami.

Fot. Archiwum muzeum

Światek - Elżbieta Klimczak

Kolorystyka prac, utrzymana dotychczas w spokojnej tonacji kremowej i jasnobrunatnej z plamami zieleni zastąpiona została dominującą barwą o odcieniu pomarańczowym. Nie wiadomo na ile był to efekt zamierzony, a na ile zależał od przypadku - od reagowania szkliwa podczas wypału w piecu garncarskim.

Ekspresją formy zachwycają niezmiennie prace Czesława Seweryńskiego z Odrowąża, w tym najwyżej oceniona wielofigurowa kompozycja Ostatnia Wieczerza.

Fot. Archiwum muzeum

Ostatnia wieczerza - Czesław Seweryński

Niezaprzeczalne walory plastyczne, mimo przejściowych problemów technicznych, przedstawiają rzeźby wykonane przez Władysława Berusa z Mroczkowa, za które autor ten otrzymał wyróżnienie.

Wystawę czynną do 9 stycznia 2015 r. można oglądać od poniedziałku do piątku, w godzinach 10.00-15.00, w siedzibie Kieleckiego Oddziału Stowarzyszenia, Kielce, ul. Okrzei 18

Wszystkich, którym bliska jest tradycja religijna oraz ludowa konwencja wypowiedzi zapraszamy do udziału w 42. konkursie i wystawie Współczesnej Ludowej Sztuki Religijnej, Kielce 2015.

Szczegóły organizacyjne znajdziecie Państwo w terminie późniejszym na stronie Organizatora  www.civitaschristiana.pl

Janina Skotnicka

Zobacz też:

Anioły Furgały

Chrystus Frasobliwy

Rzeźba ludowa

Szopki

Symbolika szat Maryi

Malarstwo M. Wiśnios

Malarstwo na szkle