2015-06-24 Grabie i katarynki

„Kup pan grabie…”- pod takim hasłem już po raz dwudziesty trzeci odbył się podlaski jarmark świętojański „Jarmark na Jana”. O nastrój zadbali kataryniarze ze Słowacji, Czech i Polski. Zagrali podczas Międzynarodowego Festiwalu Katarynek – imprezy promującej  europejskie tradycje kataryniarskie. 

„Kup pan grabie…”.
„Kup pan chomonto, koń się ucieszy…”
„ Krysia, Marysia, za łożku bierysia, Barbara wczoraj nabrała, - tylko dzisiaj, tylko dzisiaj…”
„Amerykańska awtomata do wiązania krawata…”

– dawniej takimi rymowankami handlarze próbowali zachęcić do kupna uczestników jarmarków. Przed wojną Warszawa miała swój „Kercelak”, a Białystok „Piaski”. Niestety, dawne jarmarki odeszły już do historii.

JednakMuzeum Podlaskie w Białymstoku stara się przywrócić dawne tradycje jarmarczne. Na zaproszenie Działu Etnografii muzeum już po raz 23. na Rynku Kościuszki pojawili się twórcy z Podlasia i innych regionów Polski, Litwy i Białorusi: garncarze, kowale, tkaczki, plecionkarze, rzeźbiarze ze świątkami i rzeźbionymi drewnianymi ptaszkami a także wytwórcy beczek, sit, łyżek, szczotek, zabawek oraz grabi, kosisk, „kulek„ do kosisk.

Fot. Archiwum własne

Jarmark na Jana w Białymstoku

1. Grabie i sita

2. Koszyki wiklinowe

3. Narzędzia gospodarskie

4. Ceramika ludowa

1. Ptaszki ludowe

2. Rzeźba ludowa

3. Wrzeciona

4. Dzwoneczki ceramiczne

Na jarmark przybyli też producenci tradycyjnych produktów spożywczych – miodów z podlaskich pasiek, serów, wędlin, pieczywa, ciast: sękaczy, mrowisk i makowców, oraz ziół, soków, kapusty kiszonej „w głowach” z Polski i Litwy.

Fot. Archiwum własne

1. Wędzenie kiełbas

2. Stoisko wędliniarskie

3. Grzybki - muchomorki

4. Gliniane i drewniane zabawki

Imprezą towarzyszącą był IV Międzynarodowy Festiwal Katarynek, w którym uczestniczyli:
- Piotr Bot, Warszawa, katarynka z wytwórni Raffina, 20-to tonowa
- Ivan Gontko, Nitra (Słowacja), katarynka z końca XIX wieku
- Peter Kozak, Hradec Kralova (Czechy), katarynka z końca XIX wieku
- Włodek Niewitecki, Jelenia Góra, katarynka marki Stueber, 20-tonowa
- Tomasz Sylwestrzak, Bielsko Biała, katarynka marki Stueber, 20-tonowa.

Fot. Archiwum własne

Katarzyniarze i ich katarynki, akcesoria i ptaki

Festiwal Katarynek promuje tradycje kataryniarskie w Europie, którą zapoczątkował w 1 połowie XVIII budowniczy pierwszego instrumentu Barbari z Modeny.

Na festiwalowej scenie pojawiły się różnorodne konstrukcje katarynek: instrumenty XIX - wieczne zaopatrzone w cylindryczny metalowy wałek melodyczny, oraz XX - wieczne instrumenty wyposażone w perforowane papierowe taśmy i karty żakardowe wykonane w znakomitych europejskich warsztatach Steubera i Raffina.

Fot. Archiwum własne

Katarzyniarze i ich katarynki, akcesoria i ptaki

W katarynce najważniejszy jest sposób zapisania melodii. Odtwarza się ją przez proste kręcenie korbą.

W najstarszych urządzeniach uruchamiała ona walec z zaczepami regulującymi dopływ powietrza do piszczałek.

Z czasem melodię zapisywano na perforowanej taśmie papierowej lub blaszanych talerzach.

Zobacz też:

Jarmark na Jana 2012

Gra na lirze

Suka biłgorajska

Gra na ligawce

Granie na harmonii

Kaszubskie nuty

Jak grano w Klukach

Na lirze w Koźlikach

Gęśliki podhalańskie