2014-08-01 Hafty hrubieszowskie

Hafty hrubieszowskie. Hafty te zdobią strój, nazywany najczęściej  hrubieszowskim  lub tomaszowskim. Badacze z Ukrainy wywodzą jego nazwę od miasta Sokal i uważają za typowy dla Sokalszczyny (region etnograficzny w okolicach Lwowa).

Przed 1939 r. noszono go na  terenach ciągnących się szerokim pasem  pomiędzy Hrubieszowem i Tomaszowem Lubelskim, na południowy wschód sięgającym poza Rawę Ruską i Sokal, obręb jego użytkowania obejmował swym zasięgiem oba brzegi rzeki Bug.

Czyli przywdziewano go w polsko - ruskiej strefie kulturowej. Obecnie część tych ziem znajduje się w granicach Ukrainy.

Fot. Henryk Szkutnik

1.  Koszula kobieca

2. Koszula męska

Motywy haftu
Na koszulach męskich wyszywano kolorowe motywy geometryczne zwykle  w tonacji brązowo - ugrowo - pomarańczowej, sporadycznie w kolorze czarnym.  

W koszulach kobiecych obowiązywała dwojaka zasada zdobienia.

Zgodnie z pierwszą, haft na całej koszuli był krzyżykowy, pierwotnie wyłącznie czarny, z czasem wzbogacany pewnymi elementami barwnymi lub wręcz wielobarwny.

Według drugiej wyszycie na kołnierzu wykonywano białym haftem płaskim, a do zdobienia pozostałych części koszuli  używano czarnego lub kolorowego  haftu krzyżykowego.

W wyszyciu białym występowały motywy roślinne i kwiatowe zbliżone do naturalistycznych, w krzyżykowym także florystyczne z lekka tylko zgeometryzowane, uzupełnione elementami geometrycznymi. 

Rys. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft płaski z kołnierza koszuli kobiecej  

Sposób haftowania
Hafty wykonywano nićmi bawełnianymi. Początkowo wyszywano na lnianych tkaninach samodziałowych, w początkach minionego wieku zastępowanych czasem fabrycznym płótnem bawełnianym.

Haftowano zgodnie z układem nitek wątku i osnowy, używając kilku ściegów: krzyżyka właściwego, dzierganego, łańcuszka, płaskiego (atłaska), przed igłą, oraz sznureczka.

Rys. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. krzyżyk właściwy

2. dziergany

3. łacuszek

4. atłasek

5. przed igłą

6. sznureczek