2015-01-19 Hafty Lasowiaków

Hafty Lasowiaków. Lasowiacy zamieszkiwali  piaszczyste, nieurodzajne obszary Kotliny Sandomierskiej leżące w widłach Wisły i Sanu oraz tereny ciągnące się wzdłuż jego  prawego brzegu. Byli oni społecznością zamkniętą i konserwatywną, co widać po stroju, a szczególnie w zdobiących go haftach. 

Najstarsze wyszycia w tym regionie miały kolor czarny, czerwony, szary (o barwie  lnianych, niebielonych nici). Były wykonywane ściegami liczonymi, wzdłuż linii wątku i osnowy.

Od przełomu XIX i XX wieku moda nieco się zmieniła i zaczęto używać także haftów angielskich w kolorze białym, niekiedy czerwono-niebieskim nie związanych ze strukturą tkaniny.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft na mankiecie koszuli

2. Haft na dolnej krawędzi zapaski

Motywy haftu

W haftach kolorowych na zapaskach (fartuchach), spódnicach, zawiciach (szal zarzucany na głowę lub ramiona) występowały kompozycje utworzone z linii prostych i falistych, motywów spirali (ślimacznicy) oraz ze zgeometryzowanych, potraktowanych schematycznie, elementów roślinnych.

Ten ostatni typ motywów, w formie bukietów, a ściślej mówiąc mniej lub bardziej uproszczonego drzewa życia zdobił także naroża chust czepcowych. 

Natomiast w białych haftach angielskich motywy roślinne były nieco bardziej naturalistyczne, a ważny element zdobniczy uzupełniający  je tworzyły połączone  z nimi w jedną kompozycję pojedyncze lub ułożone w grupy obdziergane dziurki.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Hafty na narożu chusty czepcowej

2. Haft na dolnej krawędzi zapaski

Sposób haftowania

Hafty na elementach stroju kobiecego wykonywano najczęściej kupowanymi nićmi  bawełnianymi w kolorze białym, czerwonym, brązowym lub czarnym. Niekiedy używano lnianych nitek samodziałowych  w naturalnym kolorze lnianego włókna. Stosowano wiele ściegów, ale przede wszystkim:  łańcuszek, sznureczek, stebnówka, ściegi dziergane, ścieg Janina oraz  atłaskowe (atłasek płaski, wypukły, na podkładzie).

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Ściegi:

1. łańcuszek

2. sznureczek

3. stebnówka

4. dziergane

5. Janina

6. atłasek płaski 

7. atłasek prosty  

8. na podkładzie

Jakie części stroju ozdabiano

Wyszycia tworzyły ornamenty, które wąskimi liniami układały się na brzegach i szwach odzieży. Ten sposób ich rozłożenia stanowi pozostałość z czasów, gdy pełniły one funkcję praktyczną (łączyły i wzmacniały płaty tkaniny), a nie tylko zdobiły strój.

Hafty zdobiły przede wszystkim strój kobiecy. Wykonywano je na dolnych krawędziach spódnic i zapasek, dwóch lub trzech brzegach, zarzucanego na głowę lub ramiona szala (zawicia), oraz na chustach czepcowych (wtedy najbogaciej zdobiono rogi widoczne po ich wywiązaniu) oraz na kołnierzykach, przyramkach, mankietach oraz niekiedy na przodach koszul.

Hafty wykonywały kobiety samodzielnie, sporadycznie tylko te mniej zdolne korzystały z pomocy bardziej utalentowanych.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania:

1. Rysunek haftu z zapaski

2. Rysunek haftu z chusty czepcowej

3. Rysunek haftu z zawicia

Nauka haftów dla początkujących

Zobacz też:

Encyklopedia haftu

Haft nasnuwany

Haft łowicki ręczny

Haft kujawski

Haft łowicki

Haft biskupiański

Haft kaszubski

Nauka haftu

Haft sieradzki

Haft kujawski

Haft kurpiowski

Haft kaszubski

Haft kujawski

Haft kujawski