2015-01-19 Haft łowicki polski

Hafty łowickie. Najstarsze znane wyszycie z regionu łowickiego to tzw. polskie szycie, potem używano haftu krzyżykowego tzw. ruskiego szycia, następnie haftów płaskich, koralikowych i richelieu. Region łowicki leży na zachód od Warszawy, w dolinie rzeki Bzury.

Wyznaczenie  jego granic geograficznych jest trudne, okalają go  miasta:  Sochaczew, Kutno, Brzeziny, Rawa Mazowiecka, Gąbin i Gostynin.

Historycznie jego obszar pokrywa się z granicami Księstwa Łowickiego będącego od XII w. dobrami biskupów gnieźnieńskich , a XVII w. - po odebraniu ich Kościołowi - należącymi do władców aktualnie panujących na ziemiach polskich.

Chłopi tam mieszkający zostali uwłaszczeni już w 1833 r., ponadto nie bez znaczenia dla rozwoju miejscowej kultury był fakt, że gospodarowali na żyznej, urodzajnej, przynoszącej dochody ziemi.

Jednym z wyznaczników ich zamożności był barwny, bogaty strój, jest on obecnie najbardziej znanym ubiorem z terenu Mazowsza. Do dziś ciągle  jeszcze jest noszony i stanowi przedmiot dumy mieszkańców regionu.

Przez lata użytkowania występował w wielu odmianach, wersjach i wariantach, zmianom ulegał także zdobiący go haft.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft na kołnierzyku koszuli męskiej

2. Haft na mankiecie koszuli kobiecej (w części środkowej wyszycia widoczne motywy miesiąca i wierzbeczki)

Motywy haftu
W polskim szyciu używano motywów geometrycznych, zgeometryzowanych roślinnych i solarnych (symbole słońca),  wykonywano je ściegami liczonymi, wzdłuż linii wątku i osnowy.

Wyszycie miało zawsze układ pasowy. W najstarszych haftach paleta, tworzących go elementów, była skromna, po 1870 r. znacznie się poszerzyła. Szczególnie na przyramkach  i mankietach koszul kobiecych zaczęto haftować motywy o wdzięcznych nazwach np.: miesiąc, wierzbeczka lub słoneczko.

Generalnie wyszycie to było skromne, delikatne, wykonywano je bawełnianymi nićmi o wyraźnych, ale nie mocnych barwach. Początkowo dominował w nim kolor biały, czarny i czerwony, a  od ok. 1870 roku także  żółty, niebieski i różowy. 

Fot. Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft na przyramku koszuli kobiecej (w części środkowej wyszycia widoczne motywy miesiąca i wierzbeczki)

2. Haft na przyramku koszuli kobiecej (widoczne motywy miesiąca i wierzbeczki)

3. Haft na mankiecie koszuli męskiej

Sposób haftowania
W swej starszej wersji polskie szycie było wykonywane stebnówką dwojakiego rodzaju. Pierwszą „szyto po nitce”, z jedno lub dwunitkowymi odstępami pomiędzy ściegami (dwie nitki przysłonięte ściegiem, dwie nitki wolne itd.), druga naśladowała szycie maszynowe (ścieg obok ściegu bez odstępów). Z czasem równolegle obok stebnówki zaczęto używać także łańcuszka.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Ściegi:

1. stebnówka

2. łańcuszek

Jakie części stroju ozdabiano
Polskim szyciem zdobiono odświętne koszule męskie i kobiece, szyte z  dobrze wybielonego płótna samodziałowego. Haft rozmieszczano na  mankietach oraz wzdłuż jednej z krawędzi kołnierzyka, a na damskich koszulach ponadto na przyramkach.

Za datę początkową dla rozwoju tego wyszycia przyjmuje się datę około roku 1850, a modnym było mniej więcej do końca XIX w. 

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania:

1. Haft z mankietu koszuli kobiecej

2. Haft z kołnierzyka koszuli męskiej

3. Haft z przyramka koszuli kobiecej

Nauka haftu dla początkujących

Warto wiedzieć, że:

przyramki - płaty materiału łączące na ramionach przód i plecy koszuli, a od strony zewnętrznej także rękawy. Pełnią nie tylko funkcję konstrukcyjną wzmacniają także koszulę na ramionach. Zwykle widoczne spod innych elementów stroju, często ozdobione haftem. 

Zobacz też:

Encyklopedia haftu

Haft nasnuwany

Haft łowicki ręczny

Haft kujawski

Haft łowicki

Haft biskupiański

Haft kaszubski

Nauka haftu

Haft sieradzki

Haft kujawski

Haft kurpiowski

Haft kaszubski

Haft kujawski

Haft kujawski