2014-12-11 Hafty Kurpie Zielone

Hafty z Kurpii Zielonych. Hafty te zdobią stroje noszone przez ludność, która sama określała się mianem Puszczaków, Puszczan, a przez sąsiadów nazwana została Kurpiami.  Miano to wywodzi się od powszechnie noszonego przez nich obuwia tzw. kurpi.

Ludność ta zamieszkiwała obszary leśne, zwane obecnie Puszczą Zieloną (Kurpiowską), leżące w północno-wschodniej części Mazowsza.

Najbardziej typowe dla tego regionu hafty zdobiły, prawie wyłącznie stroje kobiece. Pierwotnie były one proste i archaiczne, o czym świadczą stosowane w nich motywy, ściegi, a także kolorystyka. Najczęściej były  jednokolorowe, niekiedy dwubarwne. Wraz z przemianami  i rozwojem stroju modnymi stały się też, niezbyt rozbudowane hafty wielokolorowe.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Koszula kobieca, koniec XIX w., ozdobiona haftem na kołnierzyku, mankietach i przyramkach (Kadzidło)

2. Koszula kobieca, lata 60.XX w. ozdobiona haftem płaskim (Myszyniec)

Motywy haftu 
W haftach na wszystkich elementach stroju kompozycje miały, prawie zawsze układ ciągły, linearny. Na koszulach starszego typu tworzyły je motywy ułożone z drobnych dziureczek oraz  linii prostych i łamanych.

Natomiast na zapaskach, zdobionych haftem płaskim naturalistyczne i wielokolorowe motywy stanowiły uzupełnienie wstawek z koronek.

Z kolei na chustkach bukieciki kwiatowe, często różane, przekazywały w pewnym stopniu informacją o stanie cywilnym. Na dziewczęcych były one zwykle różowe, a na używanych przez kobiety starsze liliowe lub fioletowe.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft na mankietach koszuli kobiecej, koniec XIX w.

2. Hafty  na chustce

3. Haft na zapasce (fartuchu)

4. Haft na zapasce (fartuchu)

Sposób haftowania       
Hafty na koszulach były w dużym stopniu związane ze strukturą tkaniny, na zapaskach i chustkach luźno na nią nakładane. Wszystkie wykonywano nićmi bawełnianymi. Używając takich ściegów jak: atłasek, dziergany, kurpiowski, łańcuszek,  przed igłą,  stebnówka, sznureczek, za igłą.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Ściegi:

1. atłasek

2. dziergany

3. przed igłą

4. łańcuszek

5. kurpiowski

6. stebnówka

7. sznureczek

8. za igłą

Jakie części stroju ozdabiano
Haft  tego regionu był skromny i delikatny, potrafiły go wykonywać wszystkie miejscowe kobiety. Pierwotnie zdobiono nim głównie koszule kobiece (trzy brzegi kołnierzyka i mankietów oraz przyramki).

W wersji skromniejszej umieszczano go także i na koszulach męskich (jeden brzeg kołnierzyka i mankiety), pierwotnie miał on kolor czerwony, potem modnym stał się biały i niebieski.

Natomiast na koszulach kobiecych najdłuższą historię mają hafty nitką białą, później wzbogacane czerwonymi lub niebieskimi elementami, z czasem zastąpione wyszyciami w kolorze czerwonym albo niebieskim.

Znacznie młodsze są  barwne hafty płaskie, zaczęto nimi zdobić płócienne zapaski  i chustki, niekiedy także koszule dopiero po II wojnie światowej.

W przypadku chustek wyszycie rozmieszczano tak, że po umiejętnym  wywiązaniu sprawiały wrażenie, iż pokrywają prawie całą  jej powierzchnię.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania:

1. Rysunek haftu z zapaski

2. Rysunek haftu z chustki

3. Rysunek haftu z chustki

Nauka haftu dla początkujących

Warto wiedzieć, że:

kurpie - obuwie (łapcie) plecione z łyka najczęściej lipowego, niekiedy wierzbowego lub wiązowego.

Zobacz też:

Encyklopedia haftu

Haft łowicki ręczny

Haft kujawski

Haft łowicki

Haft biskupiański

Haft kaszubski

Haft łowicki

Nauka haftu

Haft sieradzki

Haft kujawski

Haft kurpiowski

Haft kaszubski

Haft kujawski

Haft kujawski