2015-01-21 Haft łowicki ruski

Haft łowicki tzw. ruskie szycie. Jest to wyszycie wykonywane krzyżykiem na tkaninie o w miarę wyraźnym splocie. Łowiczanki wcześniej stosowały tzw. polskie szycie, potem zaczęły używać też hafty płaskie, koralikowe i richelieu. Region łowicki leży na zachód od Warszawy, w dolinie rzeki Bzury.

Wyznaczenie jego granic geograficznych jest trudne, okalają go miasta: Sochaczew, Kutno, Brzeziny, Rawa Mazowiecka, Gąbin i Gostynin.

Historycznie jego obszar pokrywa się z granicami Księstwa Łowickiego będącego od XII w. dobrami biskupów gnieźnieńskich , a XVII w. - po odebraniu ich Kościołowi - należącymi do władców aktualnie panujących na ziemiach polskich

Według tradycji ruskie szycie nazwę swą zawdzięcza mężczyznom powracającym ze służby wojskowej w armii carskiej. Ze swego wieloletniego pobytu poza domem przynieśli też wiedzę o innym sposobie haftowania, niż znany Księżakom do tej pory.

Łowiczanki zaakceptowały nowy dla nich ścieg, jakim był krzyżyk, ale motywy, które zaczęły nim wyszywać były już przez nie same wymyślane. Stało się to pod koniec XIX w., w tym okresie w stroju kobiecym miejsce pasiaków czerwonych zaczęły zajmować samodziały w kolorze pomarańczowym i pomarańczowożółtym.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft na przodziku męskim

2. Haft na rękawie koszuli kobiecej

Motywy haftów

Jeszcze w początku XX w. dominowały w ruskim szyciu motywy geometryczne i zgeometryzowane roślinne oraz kolory biały, czarny, czerwony i żółty.

Początek XX wieku przyniósł poszerzenie ornamentyki, najbardziej popularnym staje się motyw bratka w otoczeniu różnorodnych kwiatków, pączków i listków.

Do wyszywania zaczyna się używać także nici zielonych (w kilku odcieniach), wiśniowych, ciemnoniebieskich, fiołkowych, bordowych, pomarańczowych i kawowych.

Kolejny etap rozwoju haftu przynoszą lata 1920-1930. Obok bratka występuje coraz częściej kwiat i pąk róży, które stają się dominującymi elementami ruskiego szycia w latach 1930-1935.

Radykalnie poszerza się też paleta używanych do haftowania nici. W tym okresie coraz częściej, obok motywów kwiatowych umieszcza się pojedyncze litery, słowa, a niekiedy wręcz całe sentencje (Kocham Cię, Szczęść Boże) oraz wyobrażenia egzotycznych ptaków.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft na przyramku koszuli kobiecej

2. Haft na przyramku koszuli kobiecej

Sposób haftowania

Do wykonania ruskiego szycia używano krzyżyka właściwego (regularnego), w którym dwie nitki przecinają się pod kątem prostym na planie kwadratu.

Mimo, że hafty powstawały na bardzo cienkim płótnie lnianym lub bawełnianym Łowiczanki nie używały kanwy, wyszywając liczyły nitki płótna co wymagało doskonałego wzroku. Nie rysowały też motywów przed haftowaniem na papierze. Kompozycje powstawały w trakcie wyszywania, starano się by każda była inna i nie powtarzalna.

Technika haftu krzyżykowego znana była wszystkim kobietom. Najczęściej wyszywaniem zajmowały się za czasów panieńskich, kiedy to przygotowywały swój posag i nie były w tak dużym stopniu obciążone obowiązkami związanymi z rodziną i gospodarstwem.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Ścieg krzyżykowy

Jakie części stroju ozdabiano
Ruskie szycie zdobiło przede wszystkim koszule. W mniejszym zakresie używano go do przystrajania płóciennych przodzików, noszonych latem przez młodych mężczyzn pod kaftan.

Początkowo na koszulach męskich haft był umieszczany na kołnierzykach i mankietach, a na kobiecych zdobił przyramki, rękawy i mankiety.

Początek XX wieku przyniósł zmiany w kroju koszul męskich. Miejsce wykładanego kołnierzyka zajęła stójka, która teraz na prawie całej powierzchni bywała pokryta haftem.

W latach 20.XX wieku zmieniła się także koszula kobieca. Nie miała ona już mankietów, a jej rękawy stały się szerokie przy dłoni, co zwiększyło znacznie powierzchnię, którą można było ozdabiać haftem.

Dzięki temu kompozycje przestały mieć zwarty układ pasowy, a zaczęły je tworzyć pojedyncze (po 3 do 6 w rzędzie) rozmieszczone w równych odstępach elementy, głównie kwiatowe.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania:

1. Haft z rękawa koszuli kobiecej

2. Haft z przyramka koszuli kobiecej

3. Haft z przyramka koszuli kobiecej

4. Legenda

Warto wiedzieć, że:

przyramki - płaty materiału łączące na ramionach przód i plecy koszuli, a od strony zewnętrznej także rękawy. Pełnią nie tylko funkcję konstrukcyjną wzmacniają także koszulę na ramionach. Zwykle widoczne spod innych elementów stroju, często ozdobione haftem.

Nauka haftu dla początkujących