2015-01-21 Haft łowicki płaski

Haft łowicki płaski. Na popularność i rozwój haftu płaskiego w Łowickim bezpośredni wpływ miała I wojna światowa, chociaż i przedtem był już w tym regionie znany. Do rozpoczęcia wojny staniki kiecek sporządzano  z wzorzystych tkanin o wypukłych, kolorowych, plastycznych motywach roślinnych.

Brak po wojnie tych materii spowodował, że zaczęto szukać nowych sposobów zdobienia tego elementu ubioru.

Po raz pierwszy w roku 1915 haftem płaskim przystroiła stanik swej kiecki Franciszka Malczykówna-Burzyńska. Ten nowy sposób zdobienia bardzo się spodobał i inne kobiety zaczęły go naśladować. Pierwsze hafty wykonywano przędzą wełnianą, potem próbowano używać nici jedwabnych, ostatecznie najpopularniejszym było stosowanie muliny. 

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Hafty łowickie płaskie  

Motywy haftów

W łowickim hafcie płaskim używano wyłącznie motywów roślinnych, a ściślej kwiatowych ułożonych pasowo lub w formie różnej wielkości  bukietów.

Te ostatnie miały najczęściej układ swobodny, zwykle niesymetryczny.

Wszystkie rodzaje motywów budowano z różnej wielkości kwiatów, prawie zawsze największym była róża lub róże.

To wokół nich skupiały się bratki, lilie, kąkole, chabry i inne kwiaty, a całość uzupełniały różnorodne pąki kwiatowe, gałązki i liście. 

Kolorystyka tych wyszyć była bogata i urozmaicona, nie zawsze naturalistyczna. W doborze barw starano się przede wszystkim by haft sam w sobie stanowił jedność kompozycyjną i współgrał z pozostałą częścią ubioru.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Hafty łowickie płaskie  

Sposób haftowania       
Haft płaski wykonywano ściegami atłaskowymi. Gdy wyszywano na płótnie kontur wzoru zaznaczano go bezpośrednio na białym tle tkaniny.

Przy haftach na podłożu ciemnym motyw przerysowywano na bibułkę, którą przyfastrygowano do tkaniny, po zakończeniu pracy papier wypruwano. 

Hafty płaskie są uważane w Księstwie Łowickim za najpraktyczniejsze jako, że dawały możliwość zdobienia różnych części stroju niezależnie od materiału, z którego były sporządzane. Ponadto były efektowne, widoczne, a wykonywało się  je nieporównywalnie szybciej niż inne, np. polskie czy ruskie szycie.  

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Ściegi

1. atłasek prosty

2. atłasek

3. wałeczek

Jakie części stroju ozdabiano

W stroju kobiecym haftem płaskim ozdabiano: kiecki, zapaski, koszule, chustki, kaftaniki, rękawki i rodzaj getrów (osłaniających nogę od połowy łydki po kolano).

W męskim wyszywano nim koszule, przodziki i rękawki.  Na kieckach wyszycie rozmieszczano na obu przodach (motywy tworzyły lustrzane odbicie) i plecach staników, ponadto na pasach aksamitu, którymi obszywano doły kiecek.

Na stanikach wyszywano kwiatowe bukieciki, tak zakomponowane, że  podkreślały ich krój, a na dolnych obszyciach hafty miały zawsze układ pasowy. 

Także linearnie i na aksamitnych pasach, wzdłuż trzech boków były komponowane wyszycia na zapaskach. 

Natomiast na chustkach, z tkaniny białej lub w jasnych kolorach pastelowych haft w formie dużego bukietu umieszczano na  narożu widocznym po ich wywiązaniu.

Na koszulach kobiecych wyszycie umieszczano głównie na kołnierzyku, przyramkach, a niekiedy także i na ich rękawach, w męskich zdobiło ono kołnierzyki i mankiety.

Haft płaski upiększał ponadto damskie kaftaniki (rozmieszczony pasowo najczęściej na ich przodach i wzdłuż  dolnej krawędzi), aksamitne rękawki i getry (kompozycja kwiatowa zajmowała prawie całą ich powierzchnię)  oraz  zarówno aksamitne jak i płócienne męskie przodziki (wyszyty na nich owalny bukiet umieszczano w ich górnej części).

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania:

Wzory haftów łowickich płaskich  

Nauka haftu dla początkujących

Warto wiedzieć, że:

kiecka - spódnica z doszytym stanikiem, szyta z pasiastych tkanin samodziałowych (o różnej kolorystyce w zależności od okresu kiedy była używana). Przody i plecy stanika (wtedy gdy uszyty był z aksamitu) oraz pas aksamitu na dole spódnicy zdobione haftem płaskim lub koralikowym. 

stanik - górna część kiecki krojona z trzech kawałków białego, bordowego lub najczęściej czarnego aksamitu, zdobiona haftem płaskim lub koralikowym.

Zobacz też:

Encyklopedia haftu - haft łowicki tzw. polskie szycie 

Encyklopedia haftu

Haft nasnuwany

Haft łowicki ręczny

Haft kujawski

Haft łowicki

Haft biskupiański

Haft kaszubski

Nauka haftu

Haft sieradzki

Haft kujawski

Haft kurpiowski

Haft kaszubski

Haft kujawski

Haft kujawski