2013-12-14 Śląska Wigilia

Potrawy śląskie. Jak wyglądała „Śląsko Wilijo” zobaczysz w Górnośląskim Parku Etnograficzny w Chorzowie. We wnętrzach zabytkowych chałup można będzie skosztować śląskich potraw wigilijnych, obejrzeć jasełka i posłuchać o tradycji.  

Dzisiaj w skansenie, 15 grudnia, odbywa się impreza folklorystyczna poświęcona Wigilii na Śląsku. Aby zapewnić atmosferę, wnętrza skansenowskich chałup przyodziano w świąteczny wystrój.

Fot. Archiwum muzeum

Fragment ekspozycji światecznej

Do śląskich potraw wigilijnych zaliczamy moczkę, czyli zupę piernikową z bakaliami, siemieniotkę – zupę z konopi, krokiety z grzybami i garus – zupę owocową z ziemniakami oraz makówkę – mak z bakaliami. 

Znawcy Śląska żartują, że w przeszłości przez makówki Ślązacy byli w Święta niedomyci. W wielkiej balii, czyli badewannie, w której co sobotę się kąpano, przed Wigilią pływały karpie. W samą Wigilię zabijano je, balię myto, ale czasu na kąpiel było niewiele, bo od razu trzeba było w niej zrobić zapas makówek.

Prawda to lub nie, ale warto sprawdzić, jak smakują makówki, co to się przez nie Ślązacy nie domywali.

Fot. Archiwum muzeum

Fragment ekspozycji świątecznej

Dla tych, którzy nie mogą dojechać na „Śląsko Wilijo” podajemy poniżej przepisy, także na makówki. Popróbujcie tych potraw podczas waszej  Wigilii.

Do skansenu przyjedzie Mariusz Szołtysek – znawca śląska. Opowie o obrzędach i tradycjach bożonarodzeniowych tego regionu. A jest ona różnorodna, wyrazista i barwna. Kultura śląska jest tak silna, że w mieszanych małżeństwach najczęściej biorą górę elementy śląskie.

Fot. Archiwum muzeum

Przebierańcy śląscy chodzili dopiero po świętach

Nie wszyscy wiedzą, że w niektórych częściach Górnego Śląska podczas Wigilii nie wolno wyjść z domu, ani też wstać od stołu. Nie stawia się więc na stole pustego talerza, bo i po co, skoro i tak nikt nie oderwie się od wieczerzy. 

Na Śląsku nigdy nie było też i nie ma kolędników – grup przebierańców chodzących w okresie bożonarodzeniowym od domu do domu z życzeniami pomyślności, co powszechnie miało miejsce w innych regionach Polski. Czasem z kolędą chodzili pastuszkowie.

Za to po świętach wszyscy wzajemnie się odwiedzali. Ciągnęło się to aż do Trzech Króli. Czasami gdzieś orkiestra dęta chodziła i ogrywała domy na Nowy Rok.

***

A oto przepisy na śląską Wigilię

Moczka śląska

słodka gęsta zupa piernikowa z bakaliami (świąteczny deser)

Składniki:

• piernik lub pierniczki (ilość zależna od gustu)
• 150 g rodzynek
• 200 g całych migdałów
• 100 g orzechów laskowych
• 200 g suszonych śliwek
• 200 g suszonych daktyli (fig)
• 1 cytryna
• 300 g miodu (lub cukru)
• 1 łyżka cukru waniliowego
• 1 litr kompotu ze śliwek węgierek
• 1 szklanka kompotu z jabłek
• 2 litry wody
• szczypta goździków mielonych
• szczypta cynamonu
• szczypta imbiru
 
Wykonanie:

Zupa przypominająca budyń. Piernik pokruszyć lub pokroić  w kostkę. Włożyć do dużej miski.

W garnku zagotować wodę z miodem lub cukrem. Dodać suszone śliwki. Gotować 5 minut.

Wlać wodę,  kompot ze śliwek i jabłek. Dodać sparzoną i obraną skórkę z cytryny i pokrojony piernik. Zagotować, często mieszać.

Bakalie pokroić na mniejsze kawałki. Wsypać do garnka. Doprawić moczkę do smaku cukrem, sokiem wyciśniętym z cytryny, cukrem waniliowym i przyprawami.

Całość dokładnie wymieszać i gotować na niewielkim ogniu przez kilkanaście minut.

Moczkę podawać na ciepło lub na zimno, posypaną płatkami migdałowymi.

Makówki śląskie

Składniki:

 
• 1 kg maku mielonego
• 1 kostka masła
• 1kg bakalii:orzechy / migdały / rodzynki / figi /daktyle
• 1 szklanka miodu
• cukier waniliowy
• cukier (ile kto lubi)
• chałka drożdżowa

Wykonanie:

Zmielony mak w dużym garnku zalać wrzątkiem, tak by był zakryty. Dodać pokrojone bakalie, masło, miód, cukier, cukier waniliowy mieszać i na małym ogniu. Gotować około 30-40 min - uważać żeby nie przypalić. 

Słodzić tyle, ile lubimy. Chałkę pokroić w cienkie plastry. Gdy masa makowa będzie miała konsystencję bardzo gęstej śmietany - wyłączyć.

Nakładać do ceramicznych misek warstwy: mak - chałka, na górze mak. Posypać kokosem albo płatkami migdałów.

Garus

śląska zupa owocowa

Składniki:
• 4-5 szt. małych gruszek
• 6 niewielkich ziemniaków
• Masło
• Cebula
• Koperek
• Goździk, cynamon, sól, cukier, papryka sproszkowana 

Wykonanie:
Obieramy gruszki ze skórek. Wycinamy gniazda nasienne, odcinamy ogonki. Wrzucamy pokrojone do rondla na rozgrzaną czubatą łyżkę masła. Kiedy tylko zaskwierczą, polewamy wrzątkiem.

Dodajemy 1 goździk, 3 łyżki cukru. Gotujemy pod przykryciem na wolnym ogniu przez kilkanaście minut, aż gruszki się rozpadną.  Odstawiamy i miksujemy.

Dolewamy nieco wrzątku. Dodajemy 2-3 łyżki gęstej śmietany. Doprawiamy szczyptą soli, cynamonu, sproszkowanej papryki. 

Sześć niewielkich ziemniaków obieramy i gotujemy w osolonej wodzie. Odcedzamy i tłuczemy na puree, dodając do nich łyżkę masła.

Na 2 łyżkach masła podsmażamy na rumiano małą, drobno posiekaną cebulę. Okraszamy nią ziemniaki. Zupę podajemy na talerzu głębokim, a obok na talerzu płytkim ziemniaki.

Zobacz też:
Potrawy wigilijne http://wiano.eu/article/719

Święta na Warmii http://wiano.eu/article/136

Święta na Mazowszu http://wiano.eu/article/708

Święta w Radomskiem http://wiano.eu/article/744

Święta na Podlasiu http://wiano.eu/article/1412

Wigilia na Podlasiu http://wiano.eu/article/2010

Wigilia u Dolinian http://wiano.eu/article/1351

Wigilia na Kujawach http://wiano.eu/article/1346

Kluski śląskie http://wiano.eu/article/2243

Kuchnia śląska http://wiano.eu/article/2224

Rolada wołowa śląska http://wiano.eu/article/1788