2015-07-22 Zwierzęta ludowe

Artyści ludowi z różnych regionów Polski za motyw przewodni swoich dzieł wybierają zwierzęta. Są one umieszczane na tkaninach i haftach, wyrabiane ze słomy, malowane na obrazach, rzeźbione w drewnie i lepione z gliny. Zwierzęta to też motyw kolorowych wyklejanek i plastyki obrzędowej, np. kurpiowskie byśki, robione z ciasta.

Muzeum Przyrodniczo-Łowieckie w Uzarzewie zorganizowało wystawę „Zwierzęta w polskiej sztuce ludowej”, aby pokazać różnorodność form wypowiedzi artystów. Eksponaty pochodzą z muzeum rolnictwa w Szreniawie, Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie oraz z Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce.

Fot. Archiwum muzeum

1. Bocian - rzeźba

2. Ptaszek - rzeźba

3. Jeleń - wyklejanka

4. Bysiek z ciasta

Rozkwit sztuki ludowej w Polsce nastąpił pod koniec XVIII i na początku XIX wieku. Dawna sztuka ludowa wpisana w codzienne życie wsi, o charakterze ściśle użytkowym, już nie istnieje.

Współczesna sztuka ludowa często jest związana z miastem i tworzona dla środowiska miejskiego.

Jednym z najczęściej występujących motywów w twórczości ludowej są wzory zwierzęce, roślinne oraz geometryczne. Inspirację czerpano z otaczającej przyrody, z wierzeń, mitów i ludowych zwyczajów.

Postacie zwierząt jako motywy dekoracji odgrywały ogromną rolę podczas corocznych obrzędów związanych z kalendarzem rolniczym oraz ze świętami. Zwierzęta w polskiej sztuce ludowej symbolizowały życie, płodność i urodzaj, chroniły przed nieszczęściem, zapewniały pomyślność oraz powodzenie.

Wyroby tkackie miały szerokie zastosowanie w życiu codziennym wsi, zarówno w ubiorze, gospodarstwie domowym, jak i w wyposażeniu wnętrz mieszkalnych. Charakterystyczne wzory zdobnicze to pasy i kraty stosowane na wełniakach, spódnicach, spodniach, chodnikach i dywanach oraz motywy zwierzęce, roślinne i geometryczne występujące na kilimach, makatach i tkaninach dekoracyjnych.

Fot. Archiwum muzeum

Makata z żubrem

Garncarstwo rozwijało się od czasów kiedy człowiek nauczył się wykorzystywać, modelować, zdobić i wypalać glinę.

Najbardziej popularne naczynia to: garnki, talerze, misy, dwojaki, trojaki, donice, cedzaki, makutry i dzbany.

Z gliny wyrabiano również formy do pieczenia ciast, kafle do pieców, formy na masło, ptaszki, gwizdki odpustowe, dzwonki i świątki. Dominują tutaj motywy roślinne i zoomorficzne szczególnie ptaki.

Fot. Archiwum muzeum

1. Misa z ptakiem Bolimów

2. Gwizdek odpustowy

Rzeźba w polskiej sztuce ludowej zajmuje pozycję wyjątkową i świadczy o jej bogactwie, niepowtarzalności oraz posiada indywidualne cechy konkretnego artysty.

Podstawowym materiałem rzeźbiarskim jest drewno lipowe, olchowe i topolowe.

Materiałem wykorzystywanym przez rzeźbiarzy ludowych jest też ciasto chlebowe, z którego na Kurpiach, Warmii, Mazurach i Podlasiu lepi się „byśki” – noworoczne pieczywo obrzędowe w kształcie zwierząt, które miały zapewnić powodzenie i pomyślność w nadchodzącym roku.

Fot. Arciwum muzeum

1. Bysiek - pieczywo obrzędowe

2. Wiewórka - rzeźba

Malarstwo narodziło się jeszcze w czasach prehistorycznych, a najstarszymi zachowanymi obrazami są malowidła naskalne w jaskiniach, przedstawiające zwierzęta.

Fot. Archiwum muzeum

Obraz górnik w lesie

Jedną z technik malarskich o rodowodzie czysto ludowym jest malarstwo na szkle oraz malarstwo o charakterze dekoracyjnym przedstawiające sceny rodzajowe.

Hanna Bachorz

Zobacz też:

Figurki obrzędowe

Byśki i Nowe Latka

Pieczywo obrzędowe

Genowefa Magiera

Kafle huculskie

Ptaki - rzeźba ludowa

Wycinanka łowicka

Jak wyciąć leluję

Rzeźba Andrzeja Kozłowskiego

Ceramika huculska

Maszkary zapustne