2012-08-30 Skansen w Maurzycach

Na początku września ukaże się pierwszy fotograficzny album o Skansenie w Maurzycach pt. „Skansen w Maurzycach. Dziedzictwo kulturowe regionu łowickiego”.

Skansen w Maurzycach jest jedynym skansenem położonym na terenie województwa łódzkiego. Propaguje materialne dziedzictwo dawnego Księstwa Łowickiego, regionu, którego kultura ludowa jest swoistą wizytówką Polski - łowicki strój, wycinanka, wyposażenie wnętrz są elementami rozpoznawalnymi dla turystów odwiedzających nasz kraj.

W blisko 100-stronicowym albumie znalazły się teksty autorstwa pracowników Muzeum w Łowiczu (Magdaleny Bartosiewicz, Anny Kośmider, Marzeny Kozaneckiej-Zwierz) przetłumaczone na język angielski oraz fotografie m.in. Dariusza Bógdała, Sylwestra Cichala, Krzysztofa Gajdy, Zbigniewa Gradowskiego, Jacka Rutkowskiego, Jacka Rybusa, Jakuba Szymczuka. Projekt opracował Jacek Rutkowski – laureat Złotego Exlibrisu 2006.

Album zostanie wydany w nakładzie 1000 egzemplarzy.

Promocja wydawnictwa odbędzie się podczas ogólnopolskiej inauguracji Europejskich Dni Dziedzictwa w Skansenie w Maurzycach 8 września 2012 r. o godz. 13.00.

W skansenie znajduje się 41 obiektów wśród nich: kościół i dzwonnica, 12 budynków mieszkalnych, 8 stodół, 4 lamusy, 4 obory, konstrukcje brogowe, strażnica, wiatrak i kuźnia, 3 kapliczki przydrożne, 2 wolnostojące piece chlebowe.

Fot. Archiwum własne - Skansen w Maurzycach

1. Kapliczka przydrożna

2. Piec chlebowy

Większość budynków reprezentuje oryginalne XIX i XX - wieczne budownictwo księżackie, część jest rekonstrukcją obiektów istniejących niegdyś lub obecnie w terenie.

Obok zabytków architektury w skansenie gromadzone są przedmioty związane z dawnym wyposażeniem wnętrz budynków mieszkalnych – począwszy od mebli i sprzętów gospodarstwa domowego, po obrazy czy tkaniny. Dużą grupę prezentowanych eksponatów stanowią narzędzia i maszyny rolnicze.

Fot. Archiwum własne - skansen w Maurzycach

1. Wnętrza łowickiej chaty

2. Sprzęt gospodarstwa domowego

3. i 4. Maszyny i narzędzia rolnicze

Dominującym rodzajem budynków wznoszonych na terenach dawnego Księstwa Łowickiego były drewniane budowle o wieńcowej i sumikowo - łątkowej konstrukcji ścian oraz czterospadowych dachach krytych strzechami.

Obok drewna, jako surowiec budowlany wykorzystywany był polny kamień. Już w XIX w. wznoszono z niego obory i tzw. piwnice służące do przechowywania płodów rolnych, w późniejszym okresie łącząc go z paloną cegłą. Obiekty przeniesione do Maurzyc reprezentują te właśnie typy architektoniczne.

Fot. Archiwum własne - skansen w Maurzycach

1. Chałupa ze wsi Złaków Borowy konstrukcji drewnianej

2. Obora wybudowana z kamienia polnego

Zwiedzając skansen można zapoznać się z dwoma układami przestrzennymi łowickiej wsi. W południowo-zachodniej części realizowane jest założenie wsi typu owalnica z placem wioskowym w centrum.

Północno – wschodni obszar skansenu przeznaczono do realizacji wsi typu ulicówka z jednostronną zabudową. Ulicówki zwane też rzędówkami liniowymi wykształciły i przyjęły się w okresie pouwłaszczeniowym. Do dziś stanowią o wiejskim pejzażu na terenach byłego księstwa.

W obrębie tzw. starej wsi typu owalnica znajdują się obecnie 2 pełne gospodarstwa i 3 pojedyncze budynki mieszkalne. Niezwykle ciekawym, ze względu na formę architektoniczną zespołem ekspozycyjnym, jest zagroda zamknięta – okólnik.

Taki typ zabudowań, tworzących zwarty czworokąt, składający się z szerokofrontowej chałupy, leżącej do niej równolegle obory i zabudowanych lub otwartych na podwórze bocznych pierzei, rozpowszechnił się na terenach regionu łowickiego około poł. XIX w.

Fot. Archiwum własne - skansen w Maurzycach

1. i 2. Chałupa ze wsi Złaków Borowy z 1880 r.

Wnętrze chałupy znajdującej się w okólniku składa się z sieni, dwóch izb i jednej komory szczytowej. Budynek posiada dach kryty dwoma rodzajami słomianych snopeczków – głowaczami tworzącymi gładką płaszczyznę i zakłośniakami układanymi w narożach połaci dachowych, dającymi schodkową powierzchnię.

Ten sposób wykonywania pokryć dachowych niegdyś powszechnie występował na terenie Łowickiego.

Ostatnią właścicielką chałupy była urodzona w 1910 r. Justyna Grzegory, twórczyni ludowa, znakomita wycinankarka. Ponieważ wycinankarstwo jest dziedziną sztuki ludowej uprawianą w Łowickiem od pokoleń i wyróżnikiem odrębności regionalnej Księżaków, wnętrze chałupy postanowiono zaaranżować tak by oddać atmosferę miejsca, w którym na co dzień „obcowano ze sztuką ludową”.

W izbach obok tradycyjnych form łowickiej wycinanki gwiozd, koder i tasiemek można obejrzeć pająki, dzbanuszki z wydmuszek oklejane wycinanką oraz bukiety z bibuły i wełny, które stanowiły malowniczą ozdobę ścian, ram obrazów i domowego ołtarzyka.

Fot. Archiwum własne - skansen w Maurzycach

1. Domowe ołtarzyki, dekorowane bukietami z bibuły

2. Wnętrze chałupy udekorowane wycinankami

Budynek został przeniesiony z miejscowości Złaków Borowy, gdzie za życia właścicielki stanowił turystyczną atrakcję funkcjonując jako izba twórcza.

W prawej, bocznej pierzei okólnika posadowiono XIX-wieczny lamus wraz z fragmentem zagrody zamkniętej – bramą wjazdową. Lamus pochodzi z miejscowości Boczki, w której w 1849 r. urodził się Józef Chełmoński.

Druga pierzeja zagrody została, podobnie jak kamienna obora stanowiąca jej północną ścianę, zrekonstruowana.

Dopełnieniem siedliska jest pochodząca z pocz. XX w. stodoła z czterospadowym dachem wspartym na słupach tzw. sochach. Posiada 1 klepisko i 2 sąsieki oraz 2 zewnętrzne szopki. W stodole znajduje się ekspozycja pojazdów chłopskich i maszyn rolniczych.

Fot. Archiwum własne - skansen w Maurzycach

1. Wnętrze stodoły

2. Stodoła

Niedaleko okólnika posadowiono drewnianą kapliczkę słupową z XIX w. 

Drugim zespołem budynków w starej wsi jest zagroda typu otwartego. Składa się ona z chałupy, lamusa, stodoły i obory. Drewniana, szerokofrontowa chałupa ze Złakowa Borowego posiada przelotową sień i 2 izby - dużą i małą, oraz pomieszczenie schówkowe zwane komorą.

W dużej izbie znajduje się belka sosrębowa z napisem „Boże błogosław temu domowi” i datą powstania „w roku 1841”.

We wnętrzu chałupy są wyeksponowane narzędzia do obróbki lnu oraz produkcji tkanin samodziałowych, lniano-wełnianych pasiaków o charakterystycznych raportach i kolorystyce, z których słynie region łowicki.

Fot. Archiwum własne

Wystawa narzędzi do obróbki lnu i produkcji tkanin  - skansen w Maurzycach

W skansenu został usytuowany także drewniany kościół z 1758 r., przeniesiony z parafii p.w. św. Marcina w Wysokienicach, położonej na południowych krańcach Księstwa Łowickiego.

Fot. Archiwum własne - skansen w Maurzycach

1. Kościół z 1758 r.

2. Budowa plebanii z Pszczonowa

Przy kościele znajduje się drewniana, wolnostojąca dzwonnica datowana na 1774 r. pochodząca z tej samej miejscowości. Uzupełnieniem kompleksu sakralnego będzie przenoszona obecnie plebania z Pszczonowa pochodząca z przełomu XIX i XX w. 

Magdalena Bartosiewicz
Fragment tekstu przygotowanego do wydawnictwa „Skansen w Maurzycach. Dziedzictwo kulturowe regionu łowickiego”, Łowicz 2012

Zobacz też:

Skansen w Opolu http://wiano.eu/article/977

Skansen na Orawie http://wiano.eu/article/654

Skansen Kuligów http://wiano.eu/article/585

Skansen w Wychylovce http://wiano.eu/article/560

Skansen w Ochli http://wiano.eu/article/541

Skansen w Białowieży http://wiano.eu/article/506

Skansen w Budach http://wiano.eu/article/505

Kościół dla skansenu http://wiano.eu/article/390

Skansen w Tokarni http://wiano.eu/article/366

Zagroda litewska http://wiano.eu/article/1157

Rumszyszki - Litwa http://wiano.eu/article/251

50-lecie Etnomuzeum http://wiano.eu/article/132

Chaty na Kurpiach http://wiano.eu/article/64

Muzeum w Sierpcu http://wiano.eu/article/1750

Muzeum Kurpiowskie http://wiano.eu/article/644