Kubek samorodny z drzewa brzozowego z korą. Wysokość 12 cm, szerokość otwo...

cena:19,20zł

2015-03-11 Hafty opoczyńskie

Hafty opoczyńskie. Zdobiły stroje, wykonywane głównie z tkanin samodziałowych (lnianych i wełnianych). Stroje były noszone przez ludność zamieszkującą średnio urodzajne ziemie, leżące nad środkową Pilicą i jej dopływami.

Dostatek łąk i rodzaj uprawianej ziemi miały bezpośredni wpływ na charakter noszonego tam ubioru. Obfitość włókien naturalnych i niezmierna pracowitość miejscowych kobiet spowodowały, że wyróżniał się on swoim wyglądem i pięknem od odzieży sąsiadów.

Hafty, w tym regionie, były różne w zależności od okresu, kiedy je wykonywano. Do najstarszych należą wyszycia liczone z udziałem haftu płaskiego i krzyżyków, stopniowo wyparte przez wyłącznie krzyżykowe. Natomiast lata 30. XX w. to okres dominacji haftów płaskich nie związanych ze strukturą tkaniny.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft liczony na mankiecie koszuli kobiecej

2. Haft liczony na przyramku koszuli kobiecej

3. Haft krzyżykowy na ręczniku

Motywy haftu
Pierwotnie wyszycia wykonywano zwykle na płótnie lnianym samodziało-wym, o wyraźnym splocie, miały więc one zawsze układ pasowy.

Większość motywów, stosowanych w hafcie liczonym i krzyżykowym, ma w opoczyńskim własne nazwy. Są to zarówno określenia naturalistyczne (gołąbki to nieco zgeometryzowane ptaszki) jak i abstrakcyjne, umowne. Tak więc na przykład przylegające do siebie dwa trójkąty prostokątne z krzyżykiem na wierzchołku noszą miano kapliczki, a pieski to leżąca i powtarzana taśmowo litera S.

Natomiast nieco bardziej naturalistyczne formy kwiatowe i roślinne przyjmował haft na dziewczęcych chusteczkach, dotyczy to zarówno tego wykonywanego ściegami liczonymi jak i haftami płaskimi.

W tym ostatnim rodzaju wyszycia, szczególnie gdy zdobiono nimi bieliznę stołową i pościelową, pojawiły się motywy duże, często nadmiernie powiększone. Przeważnie były to kwiaty pojedyncze lub w bukietach, niekiedy ptaki, a wśród nich najczęściej koguty i pawie.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft krzyżykowy na powłoczce

2. Haft na chusteczce

Sposób haftowania
W regionie tym potrafiły wyszywać wszystkie dziewczęta i kobiety. Do najczęściej używanych ściegów należał: atłasek prosty lub atłasek na podkładzie, ścieg za igłą i gałązkowy, krzyżyk właściwy, łańcuszek, stebnówka, sznureczek. Wykonywane nimi hafty, nie zależnie od tego czy były związane ze strukturą tkaniny czy dowolnie na nią nakładane miały, prawie zawsze układ pasowy, wykonywano je wyłącznie nićmi ba-wełnianymi.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova i własne

Ściegi

1. atłasek na podkładzie

2. atłasek prosty

3. gałązkowy

4. gałązkowy

5. krzyżyk właściwy

6. łańcuszek

7. stebnówka

8. sznureczek

9. za igłą

Jakie części stroju ozdabiano
W stroju męskim przystrajano jedynie koszule, haft rozmieszczano na ich kołnierzykach, przodach i mankietach. W kobiecym stroju zdobiono przede wszystkim także koszule, a ponadto małe chusteczki, które panny nosiły w dłoni i czepki.

Na koszulach haft najbogatszy umieszczano na przyramkach, nieco skromniejszy na wykładanych kołnierzykach. Wyszycie na chusteczkach zajmowało prawie całą ich powierzchnię.

Te niewielkie kawałki tkaniny miały znaczenie nie tylko ozdobne, ale przede wszystkim rytualne. Dawały młodym szansę na przekazywanie informacji o swoich uczuciach.

Ponadto bogate wyszycia, zwykle tak usytuowane by były dobrze widoczne zdobiły ręczniki, obrusy, nakrycia na łóżka oraz poszewki na poduszki, a także tiulowe czepki.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania

1. Rysunek haftu płaskiego

2. Rysunek haftu płaskiego

3. Legenda do haftu krzyżykowego na powłoczce

4. Legenda do haftu krzyżykowego na ręczniku

5. 7.9. Rysunek haftu krzyżykowego z powłoczki

6. 8. Rysunek haftu krzyżykowego z ręcznika