2015-03-23 Hafty Pogórzan

Hafty Pogórzan z okolic Haczowa. Zdobiły stroje wieśniaków zamieszkujących Pogórze Beskidu Niskiego, który to obszar określa się najczęściej jedynie mianem Pogórza, a jego mieszkańców nazywa się Pogórzanami.

Ten  region etnograficzny rozciąga  się szerokim pasem pomiędzy Dunajcem i  Sanem. Jest to kraina o urozmaiconym,  falistym ukształtowaniu terenu poprzecinana dolinami rzek Białej, Wisłoki i Wisłoka.

Pogórzan dzieli się na dwie podstawowe podgrupy: zachodnią - mieszkającą w okolicach Gorlic i wschodnią - zasiedlającą tereny w pobliżu Krosna, Brzozowa i Dynowa, w tej ostatniej strój tradycyjny zachował się najdłużej we wsi Haczów i miejscowościach ją okalających.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft biały na zapasce

2. Haft biały na spódnicy (fartuchach)

3. Haft biały na spódnicy (fartuchach)

4. Haft biały na narożu zapaski

5. Haft biały na wykańczającej rękaw falbance 

Motywy haftu
Najczęściej stosowano  motywy roślinne zwykle w formie liści, jagód, winogron i stylizowanych motywów kwiatowych. Haftowano je na grubym podkładzie, dzięki czemu były wypukłe i plastycznie wyodrębniały się od tła, którym były cienkie, delikatne, białe tkaniny bawełniane.

Ponadto brzegi  zdobionych wyszyciem elementów (chustek, zapasek, spódnic) były wykończane większymi lub mniejszymi ząbkami, niekiedy składającymi się z dziurek o nierównych brzegach tzw. ciebiowanych dziurek wykonanych ściegiem  dzierganym właściwym.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft biały na narożu chustki

2. Haft biały na narożu chustki

Sposób haftowania
Na elementach stroju kobiecego wykonywano hafty białe, używając nici  bawełnianych, stosując przede wszystkim ściegi za igłą (stebnówka, sznureczek), dziergane (dzierganie właściwe, łańcuszek), atłaskowe (atłasek płaski, wypukły, na podkładzie).

Według  tradycji,  potwierdzonej przez badania  kobiecy strój i haft haczowski wiele zawdzięczają Zofii Urbańskiej i jej córce Lucynie z Urbańskich Hallerowej - żonie i córce właściciela dworu w Haczowie.

Prowadziły one od 1856 roku dla miejscowych dziewcząt zajęcia z robót ręcznych. Szczególne zasługi dla zdobienia stroju miała Lucyna Hallerowa, która nauczała swe podopieczne białego, grubego haftu, o ornamentach roślinnych.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Ściegi

1. stebnówka

2. sznureczek

3. dziergane

4. łańcuszek

5. atłasek wypukły

6. atłasek prosty

Jakie części stroju ozdabiano
Haft przyozdabiał jedynie  strój kobiecy. Bogate, białe  wyszycia umieszczano na narożach tiulowych chustek.

Koszule przystrajano na kołnierzykach-kryzkach i na wykańczanych mankietami lub suto marszczoną falbanką rękawach, a przede wszystkim wzdłuż trzech  krawędzi zapasek i  dolnej spódnic (fartuchów). Umieszczany tam pas zdobienia miał szerokości około 20-30 cm.

Charakterystycznym dla haftów tego regionu było wykończenie brzegów chustek, zapasek i spódnic dużymi zębami wykonanymi  ściegiem dzierganym na podkładzie.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania

1. Rysunek haftu ze spódnicy

2. Rysunek haftu z zapaski

3. Rysunek haftu z chustki

Nauka haftu dla początkujących

Warto wiedzieć:

ciebiowane dziurki - motyw hafciarski dający efekt światłocienia, dziurka z jednej strony obdziergana jest cienko i wąsko, z drugiej szerzej i grubiej. 

fartuchy - cały strój kobiecy, a także stanowiąca jego część spódnica.

Zobacz też:

,

Haft Górali Podhalańskich

Haft łowicki rechelieu

Encyklopedia haftu - haft łowicki koralikowy

,Encyklopedia haftu

Haft nasnuwany

Haft łowicki ręczny

Haft kujawski

Haft łowicki

Haft biskupiański

Haft kaszubski

Nauka haftu

Haft sieradzki

Haft kujawski

Haft kurpiowski

Haft kaszubski

Haft kujawski

Haft kujawski